zondag 27 december 2020

Portretten van Hans Gottlieb von Thilau en Charlotte Elisabeth von Schonberg

In Dekema State te Jelsum hangen twee potretten van Hans Gottlieb von Thilau (1662-1723) en zijn vrouw Charlotte Elisabeth van Schonberg (1670-1730). 
Via internet vond ik vandaag meerdere portretten van dit echtpaar en de herkomst van deze familie.

Portret op Dekema State van Hans Gottlieb von Thilau
Portret op Dekema State van Charlotte Elisabeth von Schönberg 

  


Hans Gottlieb von Thilau is vermoedelijk weer familie van één van de eigenaren/bewoners van de state.

Het gaat hier om kapitein Heinrich Johan Thilo von Thilau, geboren in 1665, vermoedelijk in Duitsland. Hij was van 1694-1710 officier in het Friese Regiment.
(zie ook zijn officierspagina https://www.frieseregimenten.nl/officier/heinrich-johan-thilo-de-thilau/)

Heinrich huwde op 30 oktober 1698 te Jelsum met Lucia Barbara van Burmania.
Lucia was in januari 1676 geboren te Cornjum als dochter van grietman Laes van Burmania en Jeltje Agatha van Aylva. Deze Laes woonde echter op Martena State te Cornjum.

De iets jongere broer van Lucia was Ulbe Aylva van Burmania huwde o.a. met Anna Maria Baerdt van Sminia. 
Uit dit huwelijk werd in 1710 Jetso Idsard van Burmania geboren die in 1733 trouwde met Juliana Lucia van Doys. 
Zij was weer een dochter van Johan Lodewijk van Doys (1669-1702) en Maria van Boelens, de bewoners van Dekema State.

Beetje ingewikkeld misschien, maar zo zijn de portretten van Hans Gottlieb von Thilau en zijn vrouw mogelijk vererfd en terecht zijn gekomen op Dekema State te Jelsum.

Een belangrijke vraag hierbij is dan hoe Hans Gottlieb en Heinrich Johan von Thilau familie van elkaar zijn.
Deze puzzel is ondanks enig zoeken nog niet opgelost, maar tijdens deze zoektocht kwam ik wel leuke en belangrijke informatie tegen over de familie Von Thilau.

Hans Gottlieb von Thilau werd in 1662 geboren in Kroitsch, wat nu in Neder-Silezie ligt, in Polen.
Zijn ouders waren Gottlieb Thilo von Thilau en Blandina Krebs von Romnitz. 
Deze Gottlieb was daar 'Herr auf Kroitsch und Schmorse'.

Hans Gottlieb had sinds 1691 een belangrijke carriere aan het Saksische hof en werd 'Kurfürstlich Sächsische Oberstallmeister und Amtshauptmann von Colditz'.

In 1699 kocht hij kasteel 'Schloss Leuben' in Oschatz, in de Duitse deelstaat Saksen.
Hier blijken ook nog heel wat herinneringen aan dit echtpaar te zijn.
De website van het kasteel laat namelijk meteen al twee afbeeldingen van Hans Gottlieb en Charlotte Elisabeth zien.


Schloss Leuben in Oschatz.
(foto: website Schloss Leuben) 



Afbeeldingen van Hanss Gottlieb von Thilau en zijn vrouw Charlotte Elisabeth von Schönberg.
Website van het kasteel 'Schloss Leuben'


In december 2016 werden een aantal schilderijen ontdekt in het depot van het plaatselijke museum. Het bleek hier te gaan om portretten uit kasteel Leuben, die tijdens de 2e wereldoorlog waren verdwenen. 
Ze zijn nu gerestaureerd. Volgens de krant gaat het hier o.a. om een afbeelding van Hans Gottlieb von Thielau, de bouwer van het huidige kasteel.

zie: 
https://www.lvz.de/Region/Oschatz/Gemaelde-aus-Schloss-Leuben-im-Oschatzer-Museumsdepot-entdeckt  


Het teruggevonden portret van Hans Gottlieb von Thielau.

Zowel Hans Gottlieb von Thielau als zijn vrouw Charlotte, zijn begraven in de kerk van Lampertswalde. Hier zijn nog twee prachtige epitafen bewaard gebleven van dit echtpaar, met daarop wederom weer afbeeldingen bovenop. Onderaan staan ook de wapens afgebeeld.



Wapen van de familie Von Thilau



Links


woensdag 16 december 2020

Slot Loynga / Haubois te Loenga

 

Slot Loynga / Haubois

Er is niet veel bekend over deze state, maar toch kan er aan de lijst ben bewoners/eigenaars wel wat worden toegevoegd.
Overigens schijnt de stins vroeger nog Pollema State te hebben geheten, maar deze naam komen we verder niet meer tegen.

Op de Schotanusatlas uit 1718 heet het slot 'Haubois, naar de mogelijke stichters van het buiten.
Echter, als Stellingwerf het slot in 1722 tekent, noemt hij het 'Slot Loynga'. 

Deze tekening was nog niet echt bekend, want de site www.stinseninfriesland.nl vermeld deze nog niet.
 

Jaartal Bewoners/eigenaars Overige
<1664-1670 Cornelis Haubois +
IJdtje Nauta
Hij was burgemeester van Sneek
Bood onderdak aan Karel Stuart in 1651.
1670-1697 ----onbekend---- Mogelijk vererfde Haubois via dochter Romck Cornelisdr. Haubois, die gehuwd was met Douwe Douwes van Sixma.
Zij kunnen dus ook bewoner zijn geweest in deze periode.
Hij was grietman van Barradeel.
1697-1714 Tjalling van Sixma +
Baudina Lucia van Eysinga
Zoon van bovengenoemde Douwe van Sixma.
Grietman Rauwerderhem.
1714-<1760 Ulbe Aylva van Burmania +
Baudina Lucia van Eysinga
Na overlijden hertrouwde Baudina met Ulbe.
Hij was grietman van Leeuwarderadeel.
Eigenaar van Slot Loynga, zie tekening Stellingwerf uit 1722
?-<1760 Tjalling Edo Hessel van Sixma Hij verkoopt Haubois in 1760
1760 Nieuwe boerderij gebouwd Deze kreeg de naam Haubois
Van 1773-1994 woont de familie Bootsma op deze boerderij
1994 Verkocht aan gemeente Sneek Wegens stadsuitbreiding

 


Omgeving Loenga op de Schotanusatlas uit 1718
Zuidelijk van het dorp ligt Haubois, voorheen 'Slot Loynga' genaamd of zelfs Pollema State.
In 1722 was Ulbo Aylva van Burmania eigenaar.


't slot Loijnga te Loijnga in Wymbritzeradeel behoort den hr. Ulbo Aylva van Burmania, grietman van Leeuwarderadeel 1722
Tekening door J. Stellingwerf, 1722
(Fries Museum)


De boerderij Haubois, zoals het er in 1967 uitzag en ongeveer nog steeds is.


op het terrein staat (stond er in 1976) een stoeppaal. 
Hierop het woord 'ANNO' en een wapen.
Het werd omstreeks 1925 gevonden op het kerkhof van Scharnegoutum en werd toen hier geplaatst.


het wapen heeft links de bekende Friese halve adelaar, en rechts gedeeld in drie vlakken: 
1. korenschoof   2. eikel   3. twee klaverblaadjes



Volgens het boekje van Deodatus over stoeppalen, pagina 21, is er een gedachtenislepel van Antie Martens, geboren 1-4-1687 met bijna hetzelfde wapen, behalve de eikel.
(catalogus Tentoonstelling Fries Zilver te Leeuwarden, 1927).

Op de wapensite van Hessel de Walle staat een bijna identiek wapen van Pier Siebes van Haerda, overleden in 1624 en begraven in IJsbrechtum.

Links:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Slot_Loynga
http://www.stinseninfriesland.nl/PollemaStateLoenga.htm
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Haubois
https://www.hauboisbootsma.nl/over-de-stichting/
https://friesscheepvaartmuseum.nl/beeld/fsm-col1-dat1000018089 

 

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

  1. Sassinga State te Hennaard
  2. Aebinga State te Hijum
  3. Kasteel Poelwijk te Oud-Zevenaar
  4. Harinxmastins te IJlst
  5. Sytzama State te Arum
  6. Wiedenfelt State te Cornjum
  7. Sixma van Andla State te Minnertsga
  8. Klein Hermana te Minnertsga
  9. Mammema State te Jellum
  10. Unia State te Marssum
  11. Blinxtra State te Akkrum
  12. Groot Deersum te Achlum
  13. Hottinga State te Wommels
  14. Unga State te Edens
  15. Tjessinga State te Hijlaard
  16. Hobbema State te Witmarsum
  17. Haubois of Slot Loynga te Loenga

zaterdag 12 december 2020

De familie Hobbema

Op vrijdag 11 december werd bekend dat het portret van Hette van Hobbema weer terug komt naar Nederland. Het gaat hier om een schitterend portret van een rijke inwoner van Witmarsum. 
Hieronder meer over de achtergrond van deze persoon, zijn woonplaats en zijn familie.

Portret van Hector van Hobbema (1595-1667), geschilderd in 1634 door Wybrand de Geest.


Achtergrond
Het is mij nog niet zeker of de familie Hobbema tot de Friese adel behoort, zeker is dat hun huwelijken wel in die kringen waren. Het bekende (maar achterhaalde) Stamboek van den Frieschen Adel vermeld deze familie echter niet.

De genealogie is tot op heden nog niet goed in beeld gebracht, hopelijk dat iemand dit binnenkort oppakt.

Er zijn twee states bekend van deze familie: in Witmarsum en Dronrijp.
Die van Dronrijp is vermeld op de bekende site van Kees Braaksma, www.stinseninfriesland.nl. 
Echter die van Witmarsum is tot op heden niet echt bekend.
Verder is van Hobbema State in Dronrijp niets bekend over de link met de familie Hobbema.

Hobbema State van den hr. Sjuk van Humalda onder Dronryp, 1723
 Tekening door J. Stellingwerf, 1723
 (Fries Museum)


Hette, of in het latijn Hector, werd in 1595 geboren als zoon van Jelle Greolts van Hobbema en Christina Albada.  Omstreeks 1620 trouwde Hette met Tialck van Hoytema (ong. 1595-1639).

Tialck was een dochter van Hoyte Reyns van Hoytema en Bauck Epesdr. van Aylva.
Deze Hoyte ligt begraven in de kerk van Witmarsum, waarschijnlijk door het feit dat hij met een echte Witmarsumer was getrouwd. De familie Van Aylva had namelijk hun roots in dit dorp in de Zuidwesthoek.

Bauck van Aylva van weer een dochter van Epe Alefs van Aylva en Auck Andriesdr. van Sickema.
Hun prachtige portrettenzerk ligt ook nog te pronken in de later zo genoemde Koepelkerk te Witmarsum.

Grafzerk van Epo van Aylva en zijn vrouw Auck van Sickema in de kerk van Witmarsum.
 Tekening door Albert Martin, ong. 1860-1890.
 (Fries Museum)


Hette van Hobbema was van 1636-1653 dijkgraaf van Wonseradeels Zuider Zeedijken, een belangrijke functie die ongetwijfeld wel goed zal zijn betaald. Het belang van een goede zeewering was in die tijd ontzettend belangrijk.

Uit het huwelijk tussen Hette van Hobbema en Tialck van Hoytema is zeker één zoon bekend, Hoyte van Hobbema, vernoemd naar zijn grootvader Hoyte van Hoytema. 
Hoyte trouwde in 1655 met Catharina Hayes van Rinia uit Driesum. Hij ligt begraven in de kerk van Witmarsum bij zijn grootouders. Zij zullen vrij zeker dan ook op Hobbema State hebben gewoond. Hierna is de state dus vererfd naar hun zoon Hector van Hobbema, die vermeld werd op de tekening van Stellingwerf.

Tekening van de grafzerk van Hoyte van Hoytema en zijn vrouw Bauck van Aylva en van Hector van Hobbema in de kerk van Witmarsum.
 Tekening uit ong. 1860-1890 door Albert Martin.
 (Fries Museum)



Hobbema State te Witmarsum
Hoewel dus (nog) niet vermeld op de site 'Friesestinsen', is het wel degelijk een Friese state van belang. 
Gelukkig heeft de bekende tekenaar Jacobus Stellingwerf er in 1723 een tekening van gemaakt, wat tegelijk ook de enig bekende afbeelding ervan is. 

Het is een typisch Friese state, geen groot kasteel, maar een flinke woning met aanbouw en een groot omgracht voorterrein. Via een poortgebouw betreed je het terrein en aan de rechterzijde is nog een ophaalbrug te zien. 

In 1723 is de state zoals door Stellingwerf beschreven, eigendom van Hector van Hobbema. 
Het gaat hier om een kleinzoon van de Hector van het schilderij. Van deze kleinzoon is verder nog niets bekend.

Hobbema te Witmarsum, behoort den heere Hector van Hobbema, 1723
 Tekening door J. Stellingwerf, 1723
 (Fries Museum)
  

Veel Friese states behielden hun oude naam, ook als ze in handen van andere families waren gekomen door vererving of koop. Maar het gebeurde ook regelmatig dat de state naar de nieuwe eigenaren werden vernoemd. In het geval van Hector van Hobbema lijkt dit laatste ook het geval. 

De ouders van Hector waren Jelle Greolts van Hobbema en Christina van Albada.
Van hun is bekend dat ze in 1605 (mede) eigenaar waren van Itsma State te Terzool en dat ze in Sibrandabuorren woonden.  
Overigens staan hun beider wapens geschilderd op het portret van Hector van Hobbema. 
Zoals gebruikelijk werden meestal de wapens van de ouders afgebeeld om de afkomst aan te geven.

alliantiewapens Hobbema-Albada op portret van Hette van Hobbema (1595-1667)



Dit geeft aan dat Hector door huwelijk in Witmarsum terecht zal zijn gekomen.
Zoals hierboven al gemeld trouwde hij ong. 1620 met Tialck van Hoytema. 
Deze Tialck was namelijk al weduwe van Tjaert van Aylva, waarmee zij in 1609 was gehuwd.
Hoewel de Aylva familie OER-Witmarsum is, woonde hij op Jarla State te Wetsens en zijn ouders in Dokkum. Echter zijn grootvader, Douwe van Aylva, ligt in de kerk van Witmarsum begraven.

Er is echter nog een link met de Aylva familie.
Tialck haar moeder was Bauck Epesdr. van Aylva, overleden in 1594 en begraven in de kerk te Witmarsum. Zij was een dochter van Epe Alefs van Aylva (ong. 1520-1557) en Auck Andriesdr. van Sickema (?-1575). Van deze Epe is bekend dat hij in 1543 te Witmarsum woonde, niet op het stamslot Aylva State, maar op 'Rijpend'. 
In 1552 heeft hij een harnas in huis en zij liggen beide begraven in de kerk van Witmarsum onder een prachtige portrettengrafzerk.
Dit geeft aan dat zij een machtige familie waren en van betekenis waren.

Aylva op Rijpend
De aanduiding Rijpend is nu ook goed te verklaren. 
Aan de weg van Witmarsum naar Arum, kun je rechts afslaan naar het buurtschap De Hemert. Deze laan heet nog steeds de Rijpenderlaan.



De Rijpenderlaan, als afslag van de Arumerweg van Witmarsum naar Arum.



De familie Van Aylva moet dus hun state in deze buurt hebben gehad.
Echter, op de bekende Schotanuskaart uit 1718 staat geen Aylva State vermeld, maar wel op die locatie de Hobbema State!

Het kan dus bijna niet anders zijn dat het hier om dezelfde state gaat en dat de naam dus in Hobbema is veranderd, nadat het eigendom was overgegaan naar deze familie.


Hobbema State bij Witmarsum (Schotanus atlas, 1718)


Nu is ook de huidige locatie goed terug te vinden. Op de bovenstaande afbeelding van Google Maps, moet Hobbema State op de plek hebben gestaan bij de kruising van de Arumerweg-Rijpenderlaan, op de plek van het bosje. Er is dus weinig terug te vinden van de state van weleer.

Jarla State te Wetsens
Zoals al gemeld is de familie Hobbema nog niet goed genealogisch onderzocht.
Zo is er de bekende kapitein Tjaard Tjebbes Hobbema (ong. 1550-1605) uit Oosternijkerk. 

Zijn ouders zijn nog niet bekend, maar zijn achternaam is bij zijn huwelijk duidelijk vermeld. Echter nu is ook zijn voornaam wel interessant, immers de voornaam Tjaard komen we ook telkens bij de familie Aylva tegen. 

In 1611 overleed Haye Hayes Rinia op Jarla State te Wetsens en hun kleindochter Catharina Hayes Rinia huwde weer met Hoyte van Hobbema.

Opvallend genoeg woonde omstreeks 1600 ook Sjouckien Hobbema op Jarla State. Zij was een dochter van kapitein Tjaerd Tjebbes Hobbema en was op 26 juli 1606 te Dokkum getrouwd met Heere Conradi.

Een andere zoon van Tjaard Tjebbes was Otto Tjaards Hobbema, die in 1616 te Dokkum trouwde met Margriet Arents Boymer. Hij woonde toen op Groot Jarla te Wetsens. 

Zoals hierboven al gemeld woonde ook Tjaert van Aylva, de eerste man van Tialck van Hoytema op Jarla State te Wetsens. 

Wapen
Hiermee is de relatie tussen deze twee takken Hobbema al duidelijk geworden. 

Ook het wapen van deze twee takken lijkt hetzelfde te zijn. 
De grafzerk van Doetke van Hobbema is nog deels te zien op de zerk in de kerk van Kollum. Zij was een dochter van kapitein Tjaard Tjebbes Hobbema en was in Kollum gehuwd met notaris Jurjen Sjoerds Ytsma.

Grafzerk van Doetke van Hobbema in de kerk van Kollum.


grafzerk Doetke Hobma (Hobbema) in de kerk te Kollum
 (foto: Hessel de Walle)



Hobbema familiewapen op portret Hette van Hobbema


Duidelijk is dat het Hobbema wapen gedeeld is: links in goud de bekende Friese halve zware adelaar en rechts doorsneden: boven twee rode rozen op een witte achtergrond en onder en eikel op goud.

Op het portret van Hette van Hobbema staat dit wapen prachtig in kleur afgebeeld, dus daarover is geen twijfel. De zerk in Kollum is wel deels versleten, maar het wapen is nog duidelijk herkenbaar. 

Hiermee is feitelijk wel bewezen dat ze allemaal tot dezelfde Hobbema familie behoren, alleen moet de relatie nog worden onderzocht.


Bewoners/eigenaren van Hobbema State te Witmarsum

Jaartal Bewoners Overige
in 1543 Epe Alefs van Aylva +
Auck van Sickema
'woonde op Rijpend'
ong. 1590 Hoyte Reins van Hoytema +
Bauck Epesdr. van Aylva
niet zeker of zij hier woonden.
ong. 1620-1667 Hette van Hobbema +
Tialck van Hoytema
zij is een dochter van Hoyte.
ong. 1655-1690 Hoytema van Hobbema +
Catharina Hayes van Rinia
zoon
ong. 1690->1723 Hette van Hobbema zoon


Links
https://www.frieseregimenten.nl/officier/tjaard-tjebbes-hobbema/ 
http://www.stinseninfriesland.nl/JaerlaStateWetsens.htm 
http://www.stinseninfriesland.nl/HobbemaStateDronrijp.htm 
https://pure.knaw.nl/ws/portalfiles/portal/475864/aelua.pdf


zaterdag 28 november 2020

De kolonels in de lijkstatie van prins Frederik Hendrik

Op 10 mei 1647 was de begrafenis van de Hollandse stadhouder Frederik Hendrik in Delft.
Hierbij waren uiteraard heel veel hoge heren aanwezig uit heel Nederland.
Het lijk werd vergezeld door de 18 Staatse kolonels, die 'ter zyden het lyck' liepen.

Hieronder heb ik een eerste aanzet gedaan deze namen te verklaren.


De Kolonels

  1. Francois de L'Aubespine
    Franse kolonel en latere generaal over een Frans regiment in Staatse dienst
    Tevens gouverneur van Breda
    https://nl.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_de_L%27Aubespine
     
  2. Thomas Ferentz
    Kolonel en gouverneur van Sas van Gent
    Fries Regiment
    Afkomstig uit Duitsland
     
  3. Everhard Ehrenreuter van Hoffreit (1596-1664)
    Kolonel en tot 1645 commandeur van Emden
     
  4. Johan van Wijnbergen (1590-1658)
    Kolonel en commandeur van Rijnberk
     
  5. Hessel Meckema van Aylva (1608-1660)
    Kolonel vanaf 1637, vanaf 1645 commandeur van Emden
    Fries Regiment
    https://www.frieseregimenten.nl/officier/hessel-meckema-van-aylva/ 
     
  6. Louis de Plessis (?-?)
    Kolonel vanaf ?
    Fries Regiment
    Afkomstig uit Frankrijk
     
  7. James Eskine (?-1655)
    Kolonel vanaf ?
    Afkomstig uit Schotland
     
  8. John Kirckpatrick (?-?)
    Kolonel vanaf >1643
    Afkomstig uit Schotland
     
  9. Enno Ferentz
    Kolonel vanaf ?
    Gouverneur van Sas van Gent na het overlijden van zijn broer Thomas
    Afkomstig uit Duitsland
     
  10. Johan Adolf van Renesse (1588-1652)
    Kolonel vanaf 20-8-1641
    Tevens gouverneur van Doesburg
     
  11. Eustachius Puchler
    Kolonel vanaf 5-11-1642
    Gouverneur van 's Gravenweerd
     
  12. William Craven
    Kolonel
    Afkomstig uit Engeland
     
  13. John Cromwell (1589-ca 1660)
    Kolonel vanaf 24-12-1642
    Afkomstig uit Engeland
     
  14. Jacob van Goltstein (1619-1665)
    Kolonel
    https://rkd.nl/nl/explore/images/141795
     
  15. Charles de Rechignevoisin des Loges (ong. 1600-1649)
    Kolonel vanaf 22-4-1645 (RvS)
     
  16. Balthasar van Bijma (1595-1658)
    Kolonel vanaf 21-1-1646 RvS
    Groninger Regiment
     
  17. William Drummond
    Kolonel vanaf 19-5-1646 (RvS)
    Fries Regiment
     
  18. William Killegrew
    Kolonel vanaf 26-3-1647 (RvS)
    Afkomstig uit Engeland
    https://dbnl.org/tekst/aa__001biog12_01/aa__001biog12_01_0290.php

zaterdag 21 november 2020

Tjessinga State te Hijlaard

 Tjessinga State te Hijlaard

De familie Tjessinga lijkt al vroeg te zijn uitgestorven, maar de voornaam Hobbe werd nog lang in ere gehouden en lijkt een soort van rode draad te zijn in de bewoningsgeschiedenis van Tjessinga State.
Het lijkt erop dat de voornaam Hobbe een grotere kans bood om deze state te erven.

Jaartal Naam Overige
ong. 1500 - > 1511 Hobbe Doeckes van Rinia / Tjessinga +
Riem van Popma
bewoonde te state en noemde zich naar die state Tjessinga
ong. 1540? - 1562 Hobbe Eelkes van Heringa +
Doedt Wijgersdr. van Eelsma
kleinzoon
ong. 1580-1617 Ulbe Douwes van Aylva +
Sjouck Hobbesdr. van Heringa
dochter
ong. 1610-1645 Hobbe Ulbes van Aylva +
Frouck Epesdr. van Aylva
zoon
ong. 1640-1647 Ulbe Hobbes van Aylva +
Hylck van Lycklama
zoon
     
in 1723 Ulbe Aylva van Burmania eigenaar, maar woonde te Leeuwarden
In het Geografisch Woordenboek van 1749 schrijft Burmania: "Het slot, by menschengeheuge van geen Eigenaar bewoont, is in 1742 afgebroken, edoch de poort blijven staan".  



'Mokkema State te Hilaert in Hennaarderadeel, behoort jonker Ulbo Aylva van Burmania, 1723
Tekening door J. Stellingwerf, 1723 (Fries Museum)
NB: Hennaarderadeel moet uiteraard Baarderadeel zijn.


De naam Mokkema is mogelijk een eerbetoon aan Tjetscke van Mockema (1586-1630), de tweede vrouw van grietman Hobbe Ulbes van Aylva. Deze Hobbe trouwde ong. 1610 met Frouck Epesdr. van Aylva en voor hun is het epitaaf opgericht in de kerk Hijlaard.

Na het overlijden van Frouck in 1617, trouwde hij Hobbe zo'n twee jaar later met Tjetscke van Mockema, die ongeveer vijf jaar eerder ook weduwnaar was geworden van Jarich Riencks van Cammingha.




Epitaaf van Hobbe van Aylva (1582-1645) en zijn vrouw Frouck van Aylva (1589-1617) in de kerk te Hijlaard.


De volledige tekst is als volgt:

Anno 1645 den 14 junij s'morgens ten 7 uure is in den heere ontslapen, den edelen eerntvesten heer jr Hobbe van Aijlva, in leven grietman over Baarderadee, mede gedeputeerde staat van Friesland, curator van de universiteit te Franeker, oud in 't 63 jaar, en leit hier begraven

Anno 1617 den 25 december, s' avonds ten 10 uur, is in den heere ontslapen de edele deugdrijken juffrouw, Frouck van Aijlva, huijsvrouw van den edelen heer jr Hobbe van Aijlva, oud 28 jaar en 9 dagen, en leit hier begraven

De deucht sal gekroont werden.


Aylva         Aylva
Heeringa     Scheltema

Wapens van Ulbe van Heringa en Sjouck van Heringa op epitaaf van Hobbe van Aylva in de kerk Hijlaard

Wapens van Epe van Aylva en Insck van Scheltema op epitaaf van Hobbe van Aylva in de kerk te Hijlaard.


Het grandioze epitaaf werd in opdracht van schoondochter Helena van Lycklama in 1656 geplaatst.
Deze Helena was gehuwd met Ulbe Hobbes van Aylva, zoon van Hobbe van Aylva en Frouck van Aylva.

De wapens aan de linkerkant Aylva-Heeringa zijn van de ouders van Hobbe: Ulbe van Aylva en Frouck van Heringa
De wapens aan de rechterkant Aylva-Scheltema zijn van de ouders van Frouck: Epe van Aylva en Insck van Scheltema.

 

Ter gedachtenisse van den Wel Eedelen Heer Hobbe van Aylva
en sijn huijsfrou heeft Juffrou Helena van Lycklama dit Ephitafij
doen maecken
Anno 1656
R

 

Mogelijk is de onderste letter het signatuur van de maker. In dat geval komt Lou Ripperts in aanmerking.
Deze beeldhouwer, overleden in 1661, maakte ook het prachtige grafmonument voor Hessel Meckema van Aylva in de kerk te Holwerd.

Het monument is onlangs door de kunstschilder/restaurateur Randolph Algera (firma Art Decor)  uit Heerenveen opgeknapt.

zie ook:
* http://www.stinseninfriesland.nl/TjessingaStateHylaard.htm
* http://www.youtube.com/watch?v=v=pwga0BhxEYw

woensdag 18 november 2020

Nieuwe website over de Friese Regimenten

In de afgelopen jaren hebben wij heel veel informatie over Friese officieren verzameld, door het onderzoek naar kolonel Schelte van Aysma.

Dankzij al deze 'bijvangsten' bleek het mogelijk zogenaamde compagnie 'stamboeken' te maken van deze kapiteins, doordat de ene kapitein weer een andere kapitein opvolgde.

Van bijna al deze kapiteins hebben we genealogische gegevens verzameld, zoals geboorte- en overlijdensjaar, huwelijk, ouders, woonplaats, etc.

Dankzij een fantastisch aanbod van webdesigner Van der Let & Partners uit Heerenveen, kon er een website + database gebouwd worden, waarin alle verzamelde gegevens een logische plek kreeg.

Voorwaarde was wel dat het een levende en dynamische website moest worden, waarin telkens weer nieuwe gegevens konden worden toegevoegd.

Want één ding is zeker: het werk is nog lang niet af!

Al jullie informatie, aanvullingen en correcties over Friese officieren, dus vaandrigs, luitenants, kapiteins, luitenant-kolonels, kolonels, generaals, etc. is bij ons van harte welkom!

In de afgelopen jaren hebben wij 61 blogs over Friese kapiteins gemaakt, welke nu allemaal intergraal zijn opgenomen in deze nieuwe website. Nieuwe kapiteinblogs zullen dan ook niet meer heer worden geplaatst, maar op deze website (check de nieuwspagina)

Neem snel een kijkje op: 

www.frieseregimenten.nl


zondag 16 augustus 2020

Twee states op drinkhoorn van Boksum

Twee states op drinkhoorn van Boksum

Inleiding
In het Fries Museum wordt een schitterende drinkhoorn bewaard, welke oorspronkelijk afkomstig is uit het dorp Boksum.
Tijdens een bezoek in augustus 2020 aan HCL te Leeuwarden, bleek deze de drinkhoorn in bruikleen te hebben voor de tentoonstelling over Leeuwarden en omgeving.
Bij het nader bestuderen van de hoorn, bleek al gauw dat deze mooie versieringen had op het zilverwerk, welke mogelijk twee bekende states moeten voorstellen uit Boksum!

Drinkhoorn
Volgens de gegevens van het Fries Museum, dateert de hoorn tussen 1615-1635 en is het gemaakt door de zilversmid Timon Joostes uit het nabije Berlikum.
Het bevat het volgende randschrift in hoofdletters: 
DIT HOORN KOMT DIE KERCKE VAN BUXUM TOE.

In de binnenrand is na een restauratie een nieuwe tekst aangebracht:
Vernieuwd in 1863, toen kerkvoogden waren Doeke Smeding, Jentje Jobs Faber en Douwe Petrus Kalma.

Ook het uiteinde van de drinkhoorn bevat een zilveren versiering, waarop een hond een hert achtervolgd.


drinkhoorn Boksum
(foto: Fries Museum Online)


Overige bekende drinkhoorns

Er zijn in de collecties van het Fries Museum en Fries Scheepvaart Museum zijn nog een aardig aantal drinkhoorns aanwezig.
Er zijn echter maar een paar bekend die aantoonbaar van  kerkvoogdijen zijn geweest, namelijk die van Roordahuizum (ong. 1550), Abbega (1659) en Boksum (1615-1635).
Deze hoorns werden dan gebruikt op de jaarlijkse rekendag, waarbij er uiteraard drank uit de hoorn werd gedronken.
Vaak zullen (adellijke) families hebben meebetaald aan de aanschaf van de hoorn en werd dan het familiewapen en/of namen aangebracht, zoals bij die van Roordahuizum.

drinkhoorn van kerk te Abbega
(foto: Fries Scheepvaartmuseum Sneek)



drinkhoorn van kerk te Roordahuizum (Reduzum)
(foto: Fries Museum Online)


Afbeelding

De drinkhoorn van Boksum bevat interessante afbeeldingen.
Op het eerste gezicht lijken het wat huizen en een kerk te zijn, maar mogelijk gaat het hier om twee Friese States te gaan.

Zoals vaker op kunstvoorwerpen werd er vaak niet zomaar wat fantasie afgebeeld, maar bevat het vaak een symbool of beter, betreft het een werkelijke afbeelding van iets.
Op de beker staan volgens mij namelijk de Scheltema State en Oedtsma State afgebeeld!
Juist omdat er twee huizen met trapgevels staan afgebeeld, lijkt de kans dat het hier niet om zomaar huizen gaat klein.

detail van de drinkhoorn van Boksum.


In de compositie op de versierde rand staan namelijk de twee states met bijgebouwen en kerk duidelijk op één rij afgebeeld.
Daarbij is de meest linker, de Scheltema State, het meest voornaam afgebeeld.
Dat kan dan weer goed kloppen, immers Oedtsma State werd in het midden van de 17e eeuw alweer afgebroken, terwijl Scheltema State nog lang een voorname state zou blijven.

Scheltema State werd in de periode 1615-1635 bewoond door Insck Sijbesdr. van Scheltema, die de state weer had geërfd van haar vader.
Zij huwde omstreeks 1588 Epe van Aylva, die echter in 1594 al was overleden.
Insck legateerde Scheltema State aan haar 2e zoon Sijbe van Aylva, waardoor ook deze erfstelling laat zien hoe belangrijk voornamen destijds waren.
Niet toevallig was deze zoon immers vernoemd naar haar vader, de destijdse eigenaar van de state te Boksum.

Scheltema State is gelukkig ook bekend van de tekening van Jacobus Stellingwerf uit 1723, waardoor we ons een goed beeld van deze state hebben.
Ook op deze afbeelding blijkt dat het woonhuis nogal smal was en slechts twee raampartijen breed was.
Op de drinkhoorn is de state van de andere zijde afgebeeld, waar de rond ingang zich bevond, vergezeld van twee kleine ramen.
Aan de voorzijde staat een klein huis afgebeeld met een flinke schoorsteen, achter een soort van keermuur.
Achter de state is nog enigszins een bijgebouw afgebeeld, die mogelijk weer de 'hals' van de latere kophalsromp boerderij moet voorstellen.

Van Oedtsma State is geen afbeelding bekend tot nu toe, dat komt vooral omdat de state, zoals gemeld, al in eind 17e eeuw werd afgebroken.
In 1698 blijkt de state namelijk, die dan naar toenmalige eigenaren Juckema werd genoemd, te zijn afgebroken.
Hierdoor kon Stellingwerf in 1723 de state niet vereeuwigen.
De afbeelding op de drinkhoorn is dus de enige afbeelding van Oedtsma State die we nu kennen.

Rechts staat de Hervormde kerk afgebeeld, nog met de oude zadeldaktoren. Die is later vervangen door een spitse toren.
De ingang is echter (ook) nog steeds ook op deze plek te vinden.
Op zowel de hoorn als tekening van Stellingwerf lijkt de toren ipv een haan een groot kruis te dragen.

tekening van Scheltema State te Boksum
Getekend in 1723 door Jacobus Stellingwerf

Kerk van Boksum
Tekening van Jacobus Stellingwerf uit 1723

Volgorde afbeeldingen
Op de drinkhoorn zijn van links naar rechts afgebeeld Scheltema State, Oedtsma State en de Hervormde kerk.

Dit blijkt te kloppen met de toenmalige situatie!
Op de website van Hisgis laat de kadastrale atlas zien waar de states zich oorspronkelijk bevonden.
Daarbij is Scheltema State (bovenaan) heel duidelijk te herkennen met de grachten er nog keurig omheen.
Daaronder geeft de rode ster de vermoedelijke plaats aan op een grote kavel. Omdat de state al vroeg werd afgebroken, is de exacte locatie dus niet meer bekend.
Wel is zeker dat deze zich op deze kavel bevond, dus tussen Scheltema en de kerk in.
De witte kavel is de plaats waar nog steeds de kerk zich bevind.
De afbeelding op de drinkhoorn is dus vanuit het noord-westen gemaakt.

HisGis, kadastrale kaart van Boksum, waarop met sterretjes de twee states zijn aangegeven: boven Scheltema en in het midden Oedtsma of Juckema State.
Op de witte kavel staat nog steeds de Hervormde kerk.


Schotanus Atlas

Op de bekende Schotanus atlas uit 1718, staan ook beide states keurig vermeld.
Scheltema is hier het duidelijkst aangegeven als een echte edele state.
De plaats van Oedtsma lijkt hier ook exact tussen Scheltema en de kerk te zijn aangegeven.
Doordat de ruimte wat beperkt was, heeft de tekenaar de naam Oedtsma wat verderop moeten zetten.
Voor de duidelijkheid heb ik de vermoedelijke locatie van Oedtsma State met een rode pijl aangegeven.
 

Schotanus atlas uit 1718, detail van Boksum.


detail drinkhoorn Boksum. 
Hierop staat een blazende engel afgebeeld.


 detail drinkhoorn Boksum. 
Hierop staat links de kerk en rechts een soort fruitmand afgebeeld.
(foto: Fries Museum)--> detail drinkhoorn Boksum. 


detail drinkhoorn Boksum. 
Hierop staat een (jacht?) tafereel afgebeeld, met een haas en twee herten 
(foto: Fries Museum)

detail drinkhoorn Boksum. 
Hierop staat een jachttafereel afgebeeld, waarop een hond achter een hert aanzit.
(eigen foto)


Links
:
http://www.stinseninfriesland.nl/ScheltemaStateBoxum.htm
http://www.stinseninfriesland.nl/OedsmaStateBoksum.htm
https://www.friesmuseum.nl/collectie/een-greep-uit-de-collectie/drinkhoorn-van-reduzum
https://collectie.friesmuseum.nl/?diw-id=tresoar_friesmuseum_Z00483
https://friesscheepvaartmuseum.nl/beeld/fsm-col1-dat1000020313

dinsdag 14 juli 2020

Friese kapiteins (61) : Taecke Lieuwes

Friese kapiteins (61) : Taecke Lieuwes


In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden.
Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.

 


Achtergrond
Van de afkomst van Taeke Lieuwes weten we helaas nog bijna niets, alleen dat hij ongeveer ong. in 1570/1580 geboren moet zijn.
Zijn vader heette dus Lieuwe, maar daarmee is het wel gezegd.

Omstreeks 1600 huwde hij met Geertje Jans Wederspan, die gezien de zeldzame achternaam een zus van de kapiteins Tjaard en Jan Jans Wederspan moet zijn.
Daarmee huwde Taeke dus wel 'op stand' en we komen hem later ook wel met de latijnse voornaam Taco tegen.

Uit hun huwelijk zijn (nog) geen kinderen bekend en Taecke en zijn vrouw zullen ergens na 1644 zijn overleden. (1)

Dantumawoude
Op 13 november 1607 kopen Taeke en zijn vrouw Geertje het huis Doniahuize te Dantumawoude, waar zijn vermoedelijk lange tijd hebben gewoond.
Op 23 oktober 1627 werd Taeke burger van Dokkum, dus zal hij toen verhuisd zijn naar deze stad.
Echter, het lijkt erop dat hij twee woningen had. Een 'winterwoning' in de stad Dokkum en 's zomers vertoefde hij dan te Dantumawoude.
In 1631 verkoopt hij Doniahuize aan zijn collega-hopman Bonefacius van Scheltema.

Vanaf 1631 bewonen Taecke en Geertje de Aesgema State te Dantumawoude (ook wel: Plantenhove' genoemd), waar zij in 1640 nog steeds wonen.
In 1906 liet notaris Willem Hellema nieuwe villa bouwen, genaamd Lina's Hoeve, naar zijn dochter vernoemd.
Nadat het nog na zijn vertrek omstreeks 1920 een bejaardentehuis was, is het momenteel onderdeel van de Thomashuizen  (2)

Oude foto van de 'plantenhove', gebouwd in 1765 op de plek van de voormalige Aesgema State.
 (foto: http://www.stinseninfriesland.nl/AesgamaState.htm)



Foto van Lina's Hoeve te Dantumawoude.
 (foto via Pieter van der Bij)



Militaire carrière
Op 6 juli 1603 werd Taeke tot kapitein benoemd van een eigen compagnie.
Per diezelfde datum werd Douwe van Harinxma zijn vaandrig en een Van Brunswijck zijn luitenant.
Taeke was hiervoor luitenant onder kapitein Frederik van Grovestins, die hij dus opvolgde.
Kapitein Grovestins was reeds in 1601 aanwezig bij het beruchte Beleg van Oostende, waar hij in juni 1603 om het leven kwam.
Zijn been werd bij een uitval 'afgeschoten', waardoor hij later aan de verwondingen overleed.
De kans is nu groot dat Taecke Lieuwes als luitenant dus ook aanwezig was bij deze langdurige belegering.

Op 13-5-1607 werd Hotze (Siercks) van Aysma benoemd tot luitenant in zijn compagnie.
In februari en maart 1623 zitten de soldaten uit de compagnie van Taco Lieuwes in de kerk te Diever en de Friese stadhouder maakt zich zorgen over hun proviandering. (3)
Op 28 september 1627 volgt Lubbertus Lycklama hem op als kapitein.


Bestuurlijke carriere
In 1635 blijkt Taco Lieuwes ontvanger te zijn van de grietenij Dantumadeel.
Op 20 juli 1635 verleende hij samen Grytman Dr. Sjoerd Saeckma, als lid van de Staten van Fryslân en uit naam van het gewest Oostergo aan de stad Dokkum en later ook aan andere Fryske Steden het octrooi van eigen vrije raadverkiezingen. (4)
Van 1633-1637 is Taecke volmacht naar de zogenaamde Landdag van de Friese Staten namens Dantumadeel, meestal samen met de grietman Sjoerd (of: Suffridus) Saeckma.

Zijn functie van ontvanger verliep niet geheel vlekkeloos.
In juli 1635 komen er twee personen de schoorsteengelden innen in de gemeente Dantumadeel.
In het dorp Rinsumageest kwamen ze Taco Lieuwes tegen, die meldde dat:
'ze niet meer dan 1 gulden behoefden te betalen; dat 2 volmachten van Leeuwarden, Jentse Reins en Jentse Gosses, seyden ook met 1 gulden te hebben betaald 'ende soo sy in heur dorp quamen dat sy se doot souden smyten als honden, al waren sy eens soo sterck'.

Familiewapen
Onbekend.

Familieleden in het leger

  • Zijn zwager Tjaard Jansen Wederspan (1555-1594) was kapitein
  • Zijn zwager Jan Jansen Wederspan (ong. 1560->1632) was kapitein

Vaandel

Vaandel van kapitein Taecke Lieuwes 1603-1621



 

Compagnie nr. 11
* Lieuwe Taeckes (geb. <1580-
U>1644)
* Kapitein van 1603-1627

* Voorganger:  Frederick van Grovestins
* Opvolger: Lubbertus Lycklama

* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Dantumawoude

 

Bronnen / meer informatie
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm|
http://www.stinseninfriesland.nl/AesgamaState.htm
https://hvnf.nl/index/dokkumburgerboek.htm
https://hvnf.nl/index/FriezenRvS.htm
https://www.wilthof.nl/index.php?id=261
http://www.mpaginae.nl/Staten/volm1632tm1700O.jpg
http://buwalda.blogspot.com/2019/02/friese-kapiteins-3-bonefacius-scheltema.html
 

Noten
(1) -  In 1644 heeft hij volgens de Dokkumer proclamatieboeken nog een woning aldaar.
(2)
- Vriendelijke mededeling en foto van Pieter van der Bij.
(3) - Zie brief van de stadhouder Ernst Casimir in het Stadhouderlijk archief (www.archieven.nl)
(4) - Vriendelijke mededeling van Jouke Dantuma



Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
 

Friese Nassause Regiment

Kapitein
  1. Jacob van Roussel
  2. Adriaen Slijp
  3. Bonifacius van Scheltema
  4. Ludolf Potter
  5. Frans van Roussel
  6. Abbe van Bootsma
  7. Jan Sageman
  8. Juw van Eysinga
  9. Frans Harinxma van Donia
  10. Lolle van Ockinga
  11. Taecke van Hettinga
  12. Frans van Cammingha
  13. Wigle van Hania
  14. Arent van Arentsma
  15. Wopcke van Herema
  16. Willem van Inthiema
  17. Ids van Eminga
  18. Seerp van Dijxtra
  19. Sybren van Walta
  20. Tiete van Galama
  21. Jacques van Oenema
  22. Sybe van Aylva
  23. Jan van Burmania
  24. Juw van Harinxma
  25. Jarich van Hottinga
  26. Epe van Heemstra
  27. Damas van Loo
  28. Douwe van Andringa
  29. Rienck van Dekema
  30. Ruurd van Feytsma
  31. Binnert van Heringa
  32. Wybren van Roorda
  33. Johan van Bonga
  34. Idzart van Grovestins
  35. Frans Aebinga van Humalda
  36. Hans van Oostheim
  37. Jan van Idsaerda
  38. Gosewijn van Wiedenfelt
  39. Tjalling van Sixma
  40. Georg Frederick thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg
  41. Doecke van Hemmema
  42. Philip van Boshuizen
  43. Harmen van Wonsdorp
  44. Willem van Haren
  45. Douwe van Glins
  46. Hessel van Aysma
  47. Quirijn de Blau
  48. Jacob van Ruffelaer
  49. Peter van Sedlnitsky
  50. Tjaard Wederspan
  51. Jacques van Challansi
  52. Doecke van Rinia
  53. Doecke van Martena
  54. Tjaard Tjebbes Hobbema
  55. Jan Gerckes Hoptilla
  56. Michiel Hagen
  57. Simon Jongestall
  58. Leendert Huijghis
  59. Rencke van Lycklama
  60. Tjerck van Solckema
  61. Taecke Lieuwes

Friese Nassause Regiment
Luitenant
  1. Rienck van Sytzama
  2. Hoyte van Goslinga
Groninger Nassause Regiment
Kapitein
  1. Boiocko van der Wenghe
Hoogduitse Nassause Regiment
Kapitein


Zoeken in deze blog