Blog van André: Friese kapiteins (22) : Sybe van Aylva

Friese kapiteins (22) : Sybe van Aylva

In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets.

Achtergrond
De familie Van Aylva behoord tot de oude Friese adel en heeft hun oorsprong in Witmarsum.
Hier stond de aloude Aylvastins, later Aylva State. Deze machtige familie had later ook states in Schraard, Hichtum, Ternaard en nog ééntje in Witmarsum (Filens), wat nu bij Schettens hoort. In 1827 stierf de familie uit in mannelijke lijn.
De uitspraak van de naam Aylva is waarschijnlijk 'Aalwa of Alewa' volgens een grondig onderzoek van Hessel de Walle.

Sybe van Aylva werd in 1591 geboren, zeer waarschijnlijk op het aloude stamslot Aylva State te Witmarsum.
Zijn ouders waren dijkgraaf Epe van Aylva en zijn tweede vrouw Insck van Scheltema, die dus in Witmarsum woonden.
Vader Epe was niet de oudste zoon, maar had wel de voornaam Epe gekregen, waardoor hij wellicht de familiestate erfde.
De naam Epe is namelijk de meest oorspronkelijke voornaam van deze familie en het lijkt erop dat zonen met deze voornaam de voorkeur kregen om het familiegoed te gaan bewonen. Epe zijn oudste zoon kreeg weer die andere veelgebruikte familienaam Tjaard, die grietman van Wonseradeel werd en op Aylva State te Witmarsum woonde.

Aylva State te Witmarsum
(tekening van J. Stellingwerf, 1723)

Op 6 januari 1608 is Sybe ingeschreven aan de Franeker universiteit met de naam 'Sibo ab Aylva'.
Sybe van Aylva was vernoemd naar zijn grootvader van moederskant Sijbeth van Scheltema, bewoner van Scheltema State te Boksum.
Die zijn dochter Insck erfde de state en in 1619 legateert zij de state weer aan haar zoon Sybe.
De kans is dan ook aanwezig dat Sybe op deze state te Boksum (tijdelijk) heeft gewoond. Bij zijn overlijden woonde hij echter te Witmarsum volgens het bekende 'dootboeck' van Ernst Harinxma van Donia.

Scheltema State te Boksum
(tekening van J. Stellingwerf, 1723)

Militaire carrière
Op 25 januari 1622 volgt hij kapitein Frans van Humalda op, die op 3 augustus 1621 was overleden.
Het is best mogelijk dat Sybe vaandrig en luitenant in zijn compagnie was.
In 1623 staat hij als kapitein vermeld op een lijst van personen die geld lenen aan de Friese Staten die toen in flinke geldnood zat.
Dit waren allemaal inwoners van Friesland die een door de overheid betaalde functie bekleedden.
Ze werden aangeslagen voor bedragen die qua hoogte gebaseerd waren op hun functie. Zo leenden alle Friese kapiteins 500 gulden voor de periode van twee jaar.
Van Sybe zijn helaas (nog) geen militaire gebeurtenissen bekend, waarbij hij aanwezig is geweest.
Op 22 juli 1625 werd Frans van Roussel zijn opvolger, omdat Sybe die maand overleed.

Familiewapen

Familiewapen Van Aylva (Stamboek van den Frieschen Adel) en rechts uit het wapenboek van Ferwerda uit 1760.
Deze laatste is juister, want het Aylva wapen met links een halve arend komt je niet vaak tegen.

Grafzerk
In de kerk van Witmarsum ligt nog steeds de flinke grafzerk van Sybe van Aylva.
Het is een echte 'militaire' zerk geworden met de vele attributen uit het leger, zoals links een hellebaard (sergeant), partizaan (luitenant), vaandel (vaandrig) en een helm.
Aan de rechterkant diverse pieken, musketten en een trommel. In het midden het afgehakte Van Aylva wapen met daaronder een prachtige gevleugelde zandloper met links een engelvleugel en rechts een vleermuisvleugel, wat symbool staat voor de dood die dag en nacht bezig is.
Er staan 8 kwartierwapens met naam afgebeeld, aan beide zijden vier. Links: Aylva, Galama, Aylva en Walta, dit zijn zijn grootouders en overgrootouders van vaderskant.
Rechts: Scheltema, Feytsma, Scheltema en Itsma, dit zijn de grootouders en overgrootouders van moederskant.
Bijna 22 jaar later overleed zijn eveneens ongehuwde broer Tjaard van Aylva, die grietman over Wonseradeel was. Deze Tjaard won in 1623 de strijd om het grietmanschap van Schelte van Aysma, toen die zijn schoonvader Sybrand van Osinga kwam te overlijden.

De steen heeft overigens qua stijl overeenkomsten met die van Schelte van Aysma in Schettens. Beide hebben militaire attributen bj het familiewapen vergezeld van kwartierwapens (die bij Schelte zijn helaas niet gebruikt) en een groot veld onderaan de zerk waarop nog latere generaties konden worden vermeld.

De tekst op de zerk is als volgt:

Ao 1625 de ... iuly is in de heere gerust de ... en man ... e ... Sibe va Aylva in leve hopma des Friesche ende Nassausche regiments out ynt 34 iaer
Ao 1647 de eerste aprilis is in de heere gerust de wol... achtbare ... Tiaerdt va Aylva in leve grietman ower Wonseradeel en curator va d academie tot Franeker out int 59 iaer en syn hier beide begrave
Memento Mori

Grfzerk Sybe van Aylva in de kerk te Witmarsum

Detail van de grafzerk van Sybe van Aylva

Familieleden in het leger
Er waren een flink aantal Aylva's in het Staatse leger, echter deze waren verre familie van Sybe.
Uit zijn directe familie heb ik geen officieren kunnen vinden, omdat de meesten een bestuurlijke functie hadden, zoals grietman.

Vaandel

Compagnie nr. 5
* Sybe van Aylva (*1591-U1625)
* Kapitein van 1622-1625
* Voorganger: Frans van Humalda
* Opvolger: Frans van Roussel
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Witmarsum