In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e
eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van
vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch
niets.
Friese kapiteins (6)
:
Abbe van Bootsma
Achtergrond
Abbe zal omstreeks het jaar 1600 zijn geboren, wellicht op de State Twixel te Roordahuizum in de toenmalige gemeente Idaarderadeel.
Zijn ouders waren Hessel Abbes van Bootsma en Tinthtje Baertesdr. van Idsaerda. Deze Hessel was grietman van Idaarderadeel van 1586-1601 en woonde toen op bovengenoemde state, waarvan helaas geen afbeelding bekend is. Van zijn moeder is wel een schilderij bekend uit 1598, als zij 36 jaar oud is.
 |
| Portret van Tinthje van Idsaerda (onbekend, 1598) |
In 1624 huwde Abbe met Hylck van Herbranda, dochter van de hopman en grietman van
Achtkarspelen Feycke van Herbranda en Wypck van Hettinga.
Zijn naam staat nog steeds op de kerkklok van Roordahuizum, met de tekst:
A[bb]e van Bootsma hopman der Vrieschen Nassauschen regiments
In 1640 was Abbe zelf eigenaar van State Twixel, dus zal hij deze geërfd hebben.
Op 3 september 1649 is hij overleden en werd hij waarschijnlijk begraven in de kerk van Roordahuizum. Dit weten we dankzij een gedrukt 'lyck-clachte', gedrukt in 1649 door de bekende Leeuwarder uitgever Claude Fonteyne. Het is geschreven Johannes Kleyenburgh/Cleienburg, predikant aldaar van 1647-1654.
Zijn naam staat nog steeds op de kerkklok van Roordahuizum, met de tekst:
A[bb]e van Bootsma hopman der Vrieschen Nassauschen regiments
In 1640 was Abbe zelf eigenaar van State Twixel, dus zal hij deze geërfd hebben.
Op 3 september 1649 is hij overleden en werd hij waarschijnlijk begraven in de kerk van Roordahuizum. Dit weten we dankzij een gedrukt 'lyck-clachte', gedrukt in 1649 door de bekende Leeuwarder uitgever Claude Fonteyne. Het is geschreven Johannes Kleyenburgh/Cleienburg, predikant aldaar van 1647-1654.
 |
| Rouwdicht Abbe van Bootsma, 1649 |
Militaire carrière
Dat Abbe van Bootsma voor een militaire carrière koos zal te maken hebben gehad met het feit dat zijn broer Johan waarschijnlijk het grietmanschap van zijn vader zou overnemen. Het was bij adellijke zonen meestal het één of de ander: bestuurder (grietman) of officier. Zijn broer moest hiervoor studeren en komen we dan in 1618 ook tegen als student aan de Universiteit van Marburg.
Echter ook Abbe kreeg de kans voor een universitaire opleiding, want in 1613 studeert hij in Franeker en in 1614 te Marburg. In het Fries Museum wordt nog een Album Amicorum van hem (vermeld als Abel van Bootsma) uit ongeveer dezelfde periode (1614-1616). De meeste officieren kregen niet de kans om te studeren, vooral omdat het een dure aangelegenheid was. Maar een flink aantal officieren zocht na hun militaire carrière, nog een bestuurlijke baan waarbij een universitaire opleiding wel een pré was.
Dat Abbe van Bootsma voor een militaire carrière koos zal te maken hebben gehad met het feit dat zijn broer Johan waarschijnlijk het grietmanschap van zijn vader zou overnemen. Het was bij adellijke zonen meestal het één of de ander: bestuurder (grietman) of officier. Zijn broer moest hiervoor studeren en komen we dan in 1618 ook tegen als student aan de Universiteit van Marburg.
Echter ook Abbe kreeg de kans voor een universitaire opleiding, want in 1613 studeert hij in Franeker en in 1614 te Marburg. In het Fries Museum wordt nog een Album Amicorum van hem (vermeld als Abel van Bootsma) uit ongeveer dezelfde periode (1614-1616). De meeste officieren kregen niet de kans om te studeren, vooral omdat het een dure aangelegenheid was. Maar een flink aantal officieren zocht na hun militaire carrière, nog een bestuurlijke baan waarbij een universitaire opleiding wel een pré was.
 |
| Album Amicorum Abbe van Bootsma, 1614-1616 |
Net als de meeste officieren zal hij eerst vaandrig en luitenant zijn geworden
in één van de Friese regimenten.
Op 14 maart 1622 krijgt hij eindelijk zijn eigen compagnie als hij door de Friese Staten als kapitein wordt benoemd.
Hij volgt dan kapitein Arent Arents op, van wie we nog helaas nog weinig weten.
Op 5 maart 1631 wordt hijzelf weer opgevolgd als kapitein door Hessel Meckema van Aylva. Vaak is dan de reden dat ze zijn overleden of te oud zijn geworden. In het geval van Abbe was de oorzaak dat hij een nieuwe carrière voor ogen had. In 1638 is hij namelijk volmacht namens Idaarderadeel naar de landdag. Verder was hij monstercommissaris en kerkvoogd van Roordahuizum. In 1639 komen we hem inderdaad niet meer tegen bij 'taux', dat was een speciale belasting voor o.a. kapiteins.
In januari 1633 loopt hij echter nog wel mee als kapitein in de vaker genoemde lijkstatie (rouwstoet) van de Friese stadhouder Ernst Casimir van Nassau te Leeuwarden. Hij staat daarbij vlakbij Schelte van Aysma afgebeeld en draagt de handschoenen van de overleden stadhouder. Hij heeft de afkorting Jr. van Jonkheer voor zijn naam, omdat Bootsma een Fries adellijk geslacht is. Dit is dan ook de enige afbeelding die we van hem hebben.
Op 14 maart 1622 krijgt hij eindelijk zijn eigen compagnie als hij door de Friese Staten als kapitein wordt benoemd.
Hij volgt dan kapitein Arent Arents op, van wie we nog helaas nog weinig weten.
Op 5 maart 1631 wordt hijzelf weer opgevolgd als kapitein door Hessel Meckema van Aylva. Vaak is dan de reden dat ze zijn overleden of te oud zijn geworden. In het geval van Abbe was de oorzaak dat hij een nieuwe carrière voor ogen had. In 1638 is hij namelijk volmacht namens Idaarderadeel naar de landdag. Verder was hij monstercommissaris en kerkvoogd van Roordahuizum. In 1639 komen we hem inderdaad niet meer tegen bij 'taux', dat was een speciale belasting voor o.a. kapiteins.
In januari 1633 loopt hij echter nog wel mee als kapitein in de vaker genoemde lijkstatie (rouwstoet) van de Friese stadhouder Ernst Casimir van Nassau te Leeuwarden. Hij staat daarbij vlakbij Schelte van Aysma afgebeeld en draagt de handschoenen van de overleden stadhouder. Hij heeft de afkorting Jr. van Jonkheer voor zijn naam, omdat Bootsma een Fries adellijk geslacht is. Dit is dan ook de enige afbeelding die we van hem hebben.
 |
| Abbe van Bootsma in de lijkstatie, 1633 |
Inval Spanjaarden in 1622
In zijn 1e jaar als kapitein, komen we hem al tegen als in september 1622 Spaanse troepen Friesland binnenvallen omdat de Friese compagnies voornamelijk elders in het land aanwezig waren. Zo'n 800 Spaanse soldaten met 70 ruiters trokken waarschijnlijk vanuit Twente naar Oudeschoot (bij Heerenveen) waar een kleine vesting met een redoute, haastig werd versterkt door de Staatse troepen. Het ging hier om de Friese compagnies van drie kapiteins: Juw van Eysinga, Frans van Donia en Abbe van Bootsma.
Het lukte deze drie kapiteins de Spaansen tot driemaal toe terug te slaan en daarmee werd Friesland feitelijk 'gered'. In de tussentijd konden de kolonels Smelsinck en Randwyck soldaten uit Zwolle, Deventer en Zutphen verzamelen om naar Oudeschoot te trekken. Toen de Spaansen dit vernamen trokken zij meteen weg, maar werden bij Ommen tegengehouden en voor een groot deel gevangen genomen.
Helaas heb ik van deze voormalige schans geen afbeelding kunnen vinden. Overigens is deze schans op de plaats van een voormalig klooster van de Duitse Orde gebouwd, welke in 1580 als gevolg van de Reformatie werd opgeheven.
Tot slot is de naam van het ziekenhuis te Heerenveen, de Tjongerschans, nog afgeleid van deze schans bij het riviertje de Tjonger.
In zijn 1e jaar als kapitein, komen we hem al tegen als in september 1622 Spaanse troepen Friesland binnenvallen omdat de Friese compagnies voornamelijk elders in het land aanwezig waren. Zo'n 800 Spaanse soldaten met 70 ruiters trokken waarschijnlijk vanuit Twente naar Oudeschoot (bij Heerenveen) waar een kleine vesting met een redoute, haastig werd versterkt door de Staatse troepen. Het ging hier om de Friese compagnies van drie kapiteins: Juw van Eysinga, Frans van Donia en Abbe van Bootsma.
Het lukte deze drie kapiteins de Spaansen tot driemaal toe terug te slaan en daarmee werd Friesland feitelijk 'gered'. In de tussentijd konden de kolonels Smelsinck en Randwyck soldaten uit Zwolle, Deventer en Zutphen verzamelen om naar Oudeschoot te trekken. Toen de Spaansen dit vernamen trokken zij meteen weg, maar werden bij Ommen tegengehouden en voor een groot deel gevangen genomen.
Helaas heb ik van deze voormalige schans geen afbeelding kunnen vinden. Overigens is deze schans op de plaats van een voormalig klooster van de Duitse Orde gebouwd, welke in 1580 als gevolg van de Reformatie werd opgeheven.
Tot slot is de naam van het ziekenhuis te Heerenveen, de Tjongerschans, nog afgeleid van deze schans bij het riviertje de Tjonger.
Familiewapen
In de collectie van het Fries Museum bevindt zich een prachtige drinkhoorn uit wellicht de 15e eeuw, maar die in 1561 een nieuw zilveren beslag kreeg.
Abbe van Bootsma zijn gelijknamige grootvader was één van de drie edelen die waarschijnlijk meebetaalden aan deze 'restauratie' en daardoor hun naam en wapen lieten vereeuwigen in het randschrift. In het genealogische boek 'Stamboek van den Frieschen adel' staat behalve de genealogie ook hetzelfde familiewapen in kleur afgebeeld.
In de collectie van het Fries Museum bevindt zich een prachtige drinkhoorn uit wellicht de 15e eeuw, maar die in 1561 een nieuw zilveren beslag kreeg.
Abbe van Bootsma zijn gelijknamige grootvader was één van de drie edelen die waarschijnlijk meebetaalden aan deze 'restauratie' en daardoor hun naam en wapen lieten vereeuwigen in het randschrift. In het genealogische boek 'Stamboek van den Frieschen adel' staat behalve de genealogie ook hetzelfde familiewapen in kleur afgebeeld.
 |
| Nagetekend detail met naam en familie van Bootsma op de drinkhoorn |
 |
| Drinhoorn van Roordahuizum |
 |
| Familiewapen Van Bootsma (Stamboek) |
- Hessel van Bootsma (1618-1674), zoon van broer en grietman Johan van Bootsma en Rints van Aylva, werd majoor in het leger.
- Schoonvader Feycke van Herbranda (?-1619) was behalve grietman van Achtkarspelen, ook hopman (kapitein)
- Dochter Wypck van Bootsma huwde in 1646 luitenant Dirck Hobbes van Baerdt.
Compagnie nr. 29
* Abbe van Bootsma (*ong. 1600-1649)
* Kapitein van 1622-1631
* Voorganger: Arent Arents
* Opvolger: Hessel Meckema van Aylva
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Roordahuizum (Fries: Reduzum)
* Abbe van Bootsma (*ong. 1600-1649)
* Kapitein van 1622-1631
* Voorganger: Arent Arents
* Opvolger: Hessel Meckema van Aylva
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Roordahuizum (Fries: Reduzum)
Meer informatie:
www.andrebuwalda.nl
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm
http://images.tresoar.nl/wumkes/periodieken/dvf/dvf-0148-1862-9.pdf
https://nl.wikipedia.org/wiki/Oudeschoot
www.andrebuwalda.nl
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm
http://images.tresoar.nl/wumkes/periodieken/dvf/dvf-0148-1862-9.pdf
https://nl.wikipedia.org/wiki/Oudeschoot
Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
Tot nu verschenen in deze serie:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten