Posts tonen met het label stadhouder. Alle posts tonen
Posts tonen met het label stadhouder. Alle posts tonen

zondag 2 februari 2020

Friese kapiteins (44) : Willem van Haren


Friese kapiteins (44) : Willem van Haren
In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden.
Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.

Achtergrond
De familie Van Haren is een oude adellijke familie uit de omgeving van Limburg, maar de vader van de hoofdpersoon van deze blog kwam naar Friesland.
Deze Adam werd de stamvader van een invloedrijke familie, die nog eeuwenlang belangrijke posities hier wisten te bekleden.
In Sint Annaparochie stond het Van Harenslot en in 1683 werd de huidige Van Harenkerk aldaar gebouwd, met de aangebouwde familie grafkapel.
Maar liefst vijf leden van deze familie werden grietman van Het Bildt.
In 1850 stierf de familie in mannelijke lijn uit.

Willem van Haren werd geboren in Arnhem als zoon van de watergeus Adam Everarts van Haren (ong. 1540-1589) en Margaretha Coenen.
In 1584 werd Adam hofmeester van stadhouder Willem Lodewijk, waardoor hij zich met zijn gezin in Leeuwarden vestigde.
Willem had verder nog zes broers en zussen, waarvan we hier alleen Mechtelt van Haren noemen, die met de watergeus Pieter van Leeuwarden trouwde.
Hij huwde op 21 september 1606 te Leeuwarden met Magdalena van Vierssen. Zij zal omstreeks 1585 geboren zijn, als dochter van de Friese muntmeester Willem van Vierssen en Titia Gothofredi.

Willem van Haren woonde in 1640 op Aebinga State te Blija.
Het lijkt erop dat hij deze state heeft gekocht van de familie Wynia.
De twee broers, Sjuck en Deytzen Wynia, raakten in de jaren 1603-1607 in meerdere processen betrokken, waarbij ze genoodzaakt waren om hun familiestates Groot- en Klein Wynia te Nes te verkopen. Hun vader, Deytzen van Wynia woonde nog op Aebinga State, maar overleed in 1611. Mogelijk dat Willem van Haren dus kort hierna de state heeft overgenomen.
Onbekend is ook of er nog familieleden van Willem hierna de state hebben bewoond.

In 1647 liet hij zijn beide zonen Ernst en Willem studeren aan de universiteiten van Frankrijk en Italie, waarbij hij de latere hoogleraar Joachim Frencelius mee liet gaan. Hun reis werd echter in 1649 afgebroken, in verband met het ziek worden van hun vader.
In 1651 volgde deze Frencelius de naar Leiden vertrokken professor in de geneeskunde, Johannes Antonides van der Linden, op aan de Universiteit te Franeker. Waarschijnlijk was dit op voorspraak van Willem van Haren.

Militaire carrière
Helaas is van zijn vroege(re) carrière nog niet veel bekend, maar ongetwijfeld is hij op jonge leeftijd officier geworden.
Verder weten we dat hij opperstalmeester was van stadhouder Willem Lodewijk, dus voor 1620 (overlijden stadhouder).

In de rekeningen van 1629-1630 en 1630-1631 komt hij voor als hofmeester van de volgende stadhouder, graaf Ernst Casimir.
Hij volgde in die functie Jurjen van Ripperda op en na hem vervulde Poppe Bockes van Burmania deze functie.
Een hofmeester was de belangrijkste functie aan het Stadhouderlijk Hof en werd consequent door officieren vervuld, die eerder dus bijvoorbeeld kapitein waren geweest. 
Vermeldenswaard is dat ook zijn vader Adam van Haren vermeld staat als eerste hofmeester van de Friese stadhouders, waardoor deze familie als enige tweemaal een hofmeester heeft geleverd.

Daarnaast staat van hem nog vermeld dat hij kolonel van de lijfwacht/garde was van de stadhouder.
In 1639 komen we hem not tegen als ritmeester in de Friese regimenten.
In 1645 neemt zijn zoon Ernst van Haren, die ook ritmeester is, zijn compagnie cavalerie over.

Bestuurlijke carrière
Willem van Haren had dus nog een aantal bestuurlijke functies, na zijn militaire periode.
Zo was hij Fries gedeputeerde en kwam daarmee ook in de Staten Generaal der Verenigde Nederlanden.
Het was dan ook in het epicentrum van de Nederlandse politiek, dus in 's Gravenhage, waar hij op 9 december 1649 overleed.
Deze hoge functie staat dan ook als enige vermeld op zijn grafsteen.

Grafsteen
In de Hervormde kerk te Blija ligt nog steeds de mooie zerk voor Willem van Haren, met de volgende tekst:
Ao 1649 den 29 novembr sterf de weledele erentphesten jor Willem va Haren
meede staat generael wegen Frieslant int 68ste jaer zyns ouderdoms


grafzerk van Willem van Haren in de kerk te Blija.
(foto: Beeldbank RCE)


Detail: op zijn zerk het helmteken van het familiewapen Van Haren: een hoedje met twee veren.


Helm



Helm van Willem van Haren

Deze helm is waarschijnlijk afkomstig uit de kerk van Blija.
De enige militair die hier begraven ligt is Willem van Haren en de helm past bij zijn functie van ritmeester van de kurassiers.
Ook qua datering klopt het, dus zal deze helm destijds waarschijnlijk aan het rouwbord van Willem van Haren hebben gehangen.
Helaas zal het bord in 1795 vanwege de Franse periode verwijderd zijn uit de kerk en is de helm, net als bij kolonel Schelte van Aysma in Schettens, wonderwel bewaard gebleven. Later is de helm dus in de collectie van het Nationaal Militair Museum terecht gekomen.
(foto: Nationaal Militair Museum te Soesterberg)

Familiewapen

Familiewapen Van Haren
(Stamboek van den Frieschen Adel)


Familieleden in het leger
  • vader Adam van Haren (ong. 1540-1589) was watergeus, kapitein
  • zwager Pieter van Leeuwarden (ong. 1560-?), gehuwd met Mechtelt van Haren, was watergeus, kapitein
  • zwager Michael Potter (ong. 1580-1648), gehuwd met Janniken van Vierssen, was kapitein, luitenant-kolonel
  • zwager Jacues van Oenema (1591-1646), gehuwd met Taetje van Vierssen, was kapitein, kolonel
  • zoon Everhard van Haren (1611-1640) was garde-kapitein
  • zoon Ernst van Haren (1623-1701) was kapitein, ritmeester
  • dochter Sophie van Haren was gehuwd met kapitein Willem van Vosbergen (ong. 1630-1653)

Vaandel
niet bekend.

Compagnie nr. ?
* Willem van Haren (geb. 1581 -U1649)
* Ritmeester van ?-1645
* Voorganger: ?
* Opvolger: ?
* Hoogste militaire functie: ritmeester
* Woonplaats: Blija, Aebinga State en Leeuwarden

Meer informatie:
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm
http://www.stinseninfriesland.nl/AebingaStateBlija.htm
http://www.willemvanviersen.nl/index.html
https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_van_Haren_(1626-1708)
http://www.stinseninfriesland.nl/VanHarenshuisStAnnaparochie.htm
http://www.stellingwerven.dds.nl/regenten/600/vanharen/VanHaren.htm
https://nl.wikipedia.org/wiki/Van_Harenskerk
https://www.ntvg.nl/system/files/publications/1937142620001a.pdf


Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
 
Friese Nassause Regiment
Kapitein

  1. Jacob van Roussel
  2. Adriaen Slijp
  3. Bonifacius van Scheltema
  4. Ludolf Potter
  5. Frans van Roussel
  6. Abbe van Bootsma
  7. Jan Sageman
  8. Juw van Eysinga
  9. Frans Harinxma van Donia
  10. Lolle van Ockinga
  11. Taecke van Hettinga
  12. Frans van Cammingha
  13. Wigle van Hania
  14. Arent van Arentsma
  15. Wopcke van Herema
  16. Willem van Inthiema
  17. Ids van Eminga
  18. Seerp van Dijxtra
  19. Sybren van Walta
  20. Tiete van Galama
  21. Jacques van Oenema
  22. Sybe van Aylva
  23. Jan van Burmania
  24. Juw van Harinxma
  25. Jarich van Hottinga
  26. Epe van Heemstra
  27. Damas van Loo
  28. Douwe van Andringa
  29. Rienck van Dekema
  30. Ruurd van Feytsma
  31. Binnert van Heringa
  32. Wybren van Roorda
  33. Johan van Bonga
  34. Idzart van Grovestins
  35. Frans Aebinga van Humalda
  36. Hans van Oostheim
  37. Jan van Idsaerda
  38. Gosewijn van Wiedenfelt
  39. Tjalling van Sixma
  40. Georg Frederick thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg
  41. Doecke van Hemmema
  42. Philip van Boshuizen
  43. Harmen van Wonsdorp
  44. Willem van Haren

Friese Nassause Regiment
Luitenant
  1. Rienck van Sytzama
Groninger Nassause RegimentKapitein
  2. Boiocko van der Wenghe
Hoogduitse Nassause Regiment
Kapitein

Gepost door op Geen opmerkingen:
Labels: , , , , , , , , , , , ,

woensdag 4 december 2019

Friese kapiteins (35) : Frans Aebinga van Humalda


Friese kapiteins (35) : Frans Aebinga van Humalda
In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.

Achtergrond
De familie Aebinga van Humalda behoort tot de oude Friese adel en had hun stamhuis genaamd Aebinga Stins te Blija.
Door het huwelijk van Sjoerd Aebinga omstreeks 1500, met erfdochter Beyts van Mockema, kwam Humalda State te Ee in zijn handen.
Hij noemde zich vanaf toen Sjoerd Aebinga van Humalda.
Beyts haar moeder was Teet van Humalda en Beyts werd dan ook wel Beyts van Humalda genoemd.
Frans werd in 1579 te Ee geboren, als zoon van Sjuck Aebinga van Humalda (ong. 1535-1585) en Franscke van Groestra.
Vader Sjuck was grietman van Oostdongeradeel van 1582 tot zijn overlijden in 1584.
Omstreeks 1605 huwde hij met Tiemck van Osinga, dochter van grietman Seerp van Osinga en Eelck van Hottinga.
Tiemck haar ouders woonden op Osinga State te Schettens, echter door het op jonge leeftijd overlijden van Seerp, werd zijn broer Sybrand hierna de volgende grietman van Wonseradeel.

Opvallend detail is dat Frans zijn tante, Tjemck van Humalda, met Jancke van Osinga gehuwd was. Deze Jancke was de grootmoeder weer van Tiemck van Osinga.
Trans en Tiemck waren dus familie van elkaar.
De voornaam Tiemck (of: Tjemck) komt dus in beide families voor, maar is verder terug te leiden via de familie (Tjemck) van Eminga en (Tjemck) van Cammingha.



Familierelatie tussen Frans Aebinga van Humalda en Tiemck van Osinga


Na het vroegtijdige overlijden van Tiemck, hertrouwde Frans in 1614 met Ebel van Meckema.
Zij was een dochter van Pybe van Meckema en Jets van Houwerda, die waarschijnlijk in het Groningse Appingadam woonden.

Rouwbord in de kerk te Ee van Ebel van Meckema
Zij is de vrouw van Frans Aebinga van Humalda

Op 3 augustus 1621 komt Frans te overlijden, waarna hij wordt begraven in de kerk te Ee.
Zijn overlijdensdatum weten we ook dankzij het zogenaamde 'dootboeck' van Ernst Harinxma van Donia (ong. 1590-1634)

1621.  3 Augusti Sterff hopman Frans van Humalda tot Ee in Dongerdeel op een Vrijdachsavont nadien dat hij in de schans Bourtange lang kranc hadde geleyt; ende sijn huysvrowe Tiete Ebel van Meckemans, den 12 Aug. tot Ee in Dongerdeel begraven; was een zoene van Syuck Humalda ende [ ] Groestra tot Ee in Dongerdeel.

 Rouwborden
In de kerk van Ee hangen nog steeds 9 ruitvormige rouwborden, allemaal uit de 17e eeuw.
Alle genoemde personen zijn familie van elkaar en behoren tot de Humalda en Wytsma familie, beide uit Ee.
Het gaat hier om de volgende personen:
  1. Catharina van Hottinga, gehuwd met Sjuck Aebinga van Humalda
  2. Ofcke van Wytsma, gehuwd met Tiemck Aebinga van Humalda
  3. Bjuck van Bawema, gehuwd met Gerrit van Wytsma. Zij zijn de ouders van bovengenoemde Ofcke van Wytsma
  4. Gerardus van Wytsma, dezelfde als bovengenoemde Gerrit van Wytsma.
  5. Tecla van Wytsma (of: Teth van Wytsma), zus van Ofcke van Wytsma
  6. Lieuwe van Wytsma, broer van Ofcke van Wytsma
  7. Ebel van Meckema, vrouw van kapitein Frans Aebinga van Humalda
  8. Sjuck Aebinga van Humalda, zoon van Frans Aebinga van Humalda
  9. Remcke van Humalda, dochter van Sjuck Aebinga van Humalda.

Militaire carrière
Op 21 februari 1612 werd hij kapitein van een compagnie infanterie, waarbij hij toen kapitein J. ter Voort opvolgde.
Dit zou wellicht kapitein Jan Mathijs van Voort kunnen zijn.
Zo'n vier jaar later, op 16 mei 1616 volgde Joannis Franssen (Stellingwerf) hem op als kapitein van die compagnie.

Frans stopte hierna echter niet, maar wisselde met een andere compagnie, iets wat wel vaker gebeurde.
Op dezelfde datum kreeg hij het namelijk het commando over de compagnie van Hans de Vries.
Van deze compagnie weten we ook dat Hessel van Aysma vaandrig werd op 16 mei 1616.
In 1620 was hij aanwezig bij de lijkstatie van de overleden Friese stadhouder Willem Lodewijk van Nassau-Dietz, ook wel 'Us Heit' genaamd.
Een jaar later, 1621, zat hij in de schans van Bourtange.
Veel militaire activiteiten zal Frans niet hebben meegemaakt, omdat juist in zijn diensttijd het twaalfjarig bestand met Spanje was gesloten (1609-1621).

Na zijn overlijden werd hij opgevolgd door kapitein Sybe van Aylva uit Witmarsum.

Lijkstatie Willem Lodewijk in 1620.

Op deze plaat wordt de kist met het lijk van de overleden stadhouder
gedragen door de officieren uit de Friese en Groningse Regimenten, waaronder Frans.

Grafsteen
Nog steeds ligt de grafsteen van Frans Aebinga van Humalda en zijn tweede vrouw Ebel van Meckema in het kerkje van Ee.
Het is een grote grafsteen die rijkelijk bewerkt is in zo fraaie Renaissance stijl.
Op de vier hoeken zijn de wederzijdse grootouders afgebeeld en in het midden uiteraard het alliantiewapen van het stel.
Opvallend is ddat de zerk op gedeeltes flink beschadigd is, maar dat de wapens in de Franse tijd (1795) niet zijn weggekapt.

De tekst is als volgt:
 Anno 1621 de 3 augusti sterf de ed. erentfeste Jr. [Francisc[us] va [Humalda] Nassauische regiments hopman oud 41 jaer
 Anno 1662 den ianr .. vrouw Ebel [van Meckema huisvr. des hooged. ge .. ga van] Humalda alt int 74 jaer
 
 Quam mihi dum vixi requiem fortuna negavit
 Hac ego nunc saltem post mea fata fruor
 Inveni portum, spes et fortuna valeto
 Spiritus aethereae gaudia lucis habet

Ook Frans zijn eerste vrouw, Tiemck van Osinga, ligt in de kerk onder een eigen zerk begraven.

Ao 1608 den 20 octobris sturf de eedele eerentrycke juffrouw Tiemck van Osinga de huisfrou van joncker Frans van Humalda en is hier begraven
Anno 1642 den 26 May sturf de eedele juffer Tiemck van Humalda dochter van Jr. Frans van Humalda out 34 jaer en leit hier begraven
Grafzerk van Frans van Humalda en zijn tweede vrouw Ebel van Meckema
In de kerk van Ee. (foto: RCE beeldbank)




Detail grafzerk te Ee.
Hier de wapens Aebinga van Humalda (links) en Meckema (rechts).

Familiewapen
Het oorspronkelijke Aebinga familiewapen is zoals die hieronder is afgebeeld met de twee sterren, klaver en liggende wassenaar, allemaal op een blauw veld.
Het helmtekend bestond uit twee struisveren.
Door het ontstaan van de nieuwe achternaam Aebinga van Humalda, werd ook het wapen aangepast.
Er kwamen vier sterren bij, de klaver verdween, maar de wassenaar bleef bestaan.
Het nieuwe helmteken bestond vanaf toen uit drie struisveren.

Familiewapen Aebinga (tot Blija)
Stamboek van den Frieschen Adel
Familiewapen Aebinga van Humalda
Stamboek van den Frieschen Adel

Baar
Volgens een nog niet geïdentificeerd schoolboekje, zou er vroeger een baar geweest zijn, die voor en achter beschilderd was met het alliantiewapen van Humalda en Meckema.
Het gaat hier dus zeker om Frans Aebinga van Humalda en zijn tweede vrouw Ebel van Meckema.
Tot slot is het dus onzeker wat er met deze lijkbaar is gebeurd.

Familieleden in het leger
Frans was zover bekende de eerste van zijn familie die in het leger diende.
Ook in zijn directe familieleden kom ik geen militairen tegen, maar wel dienden latere familieleden veelvuldig in het leger.
  • kleinzoon Frans Binnert Aebinga van Humalda (1661-?) was kapitein
  • kleinzoon Sjuck Aebinga van Humalda (1671-1738) was kapitein, kolonel en gouverneur
Vaandel
onbekend
Frans Aebinga van Humalda
* geb. 1579-U1621
* Kapitein van 1612-1621
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Ee
 Compagnie nr. 26
* Voorganger: J. ter Voort
* Opvolger: Joannis Franssen (Stellingwerf)
 Compagnie nr. 5
* Voorganger: Hans de Vries
* Opvolger: Sybe van Aylva
 

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
 
Friese Nassause Regiment
Kapitein


Friese Nassause Regiment
Luitenant
  1. Rienck van Sytzama
Groninger Nassause Regiment
 Kapitein
  2. Boiocko van der Wenghe
Hoogduitse Nassause RegimentKapitein


Gepost door op Geen opmerkingen:
Labels: , , , , , , , , , , , ,
Abonneren op: Posts (Atom)

Zoeken in deze blog