Blog van André: mei 2020

donderdag 28 mei 2020

Friese States (13) : Hottinga State te Wommels

Hottinga State te Wommels

In Wommels waren voorheen nogal wat states.
De bekende site 'stinsen in Friesland' van Kees Braaksma, geeft de volgenden aan:
Hottinga State, Jongemastins, Sminia State en Stapert. (1) aan

In de felle strijd tussen de Schieringers en de Vetkopers speelde Hottinga State een belangrijke rol:
Worp van Thabor schrijft hierover:

Doen togen Boelsverdera nae Wommels, ende branden dat munckehuys, by die kercke, dat Hottinga toe hoorde, ende beroofden Syaerdema ende Hottinga landssaeten ende andere huysluiden, ende naemen veel gueds uit die kercke, ende naemen veel beesten mede. De Hottinga’s hebben op hun beurt in 1491 de oude Agge Donia (Hidaard) vermoord. Later werd de Hottingastins aangevallen door Geldersen, dezen bezaten grote bussen, een soort kanon. De stins was niet te behouden en Jarich Hottinga moest vluchten. Toen Karel V in 1524 de macht over Friesland kreeg keerde de rust terug. In Wommels stond ook de stins van De Jongema’s, deze heeft geen grote rol gespeeld in het conflict tussen de Schieringers en de Vetkopers.

De Hottinga State was dus waarschijnlijk de bekendste in de 16e en 17e eeuw, omdat hier de machtige familie Hottinga woonde.
Eeuwenlang bleef deze state in handen van deze familie, echter door schulden moest de state verkocht worden in 1695.

Een tekening was tot op heden helaas nog niet bekend, waardoor we geen idee hadden hoe deze state eruit heeft gezien. Daar is nu verandering in gekomen, door de ontdekking van onderstaande tekening uit 1722.

'................. te Wommels in Hennaerderadeel,
behoort den Ontfanger Exenius 1722'

Hottinga State te Wommels, getekend in 1722 door Jacobus Stellingwerf.

Gerardus Hixenius
Eigenaar werd Gerardus Hixenius, oud-majoor te Witmarsum, die toen op Hottinga State kwam te wonen.
In 1722 woonde hij nog steeds op de sate blijkens de tekening die de bekende tekenaar Jacobus Stellingwerf van de state maakte.
Deze is nog steeds in het bezit van het Fries Museum, en is op de digitale beeldbank te bekijken.
Op deze tekening is zijn achternaam geschreven als Exenius, wat echter hetzelfde is als Hexenius of Hixenius.
Door deze 'verschrijving' en het feit dat Stellingwerf geen naam van de state invulde, bleef deze tekening tot op heden 'onontdekt'.
Ook op de beeldbank van het Fries Museum wordt het vermeld als 'Gezicht op een huis te Wommels'.
Het lijkt er overigens op dat de tekening niet in zijn geheel is ingescand, aangezien de linkerhelft wel erg abrupt stopt.
Tot slot is op de tekening Hexenius zijn beroep dan 'ontvanger' en dus niet meer 'oud-majoor' wat hij in 1695 was.

Gerardus Hixenius werd op 9 december 1676 kapitein in het Friese Regiment, toen hij Laulius van Lycklama opvolgde in die functie.
Op 4 augustus 1693 werd hij opgevolgd door kapitein J. Matthijs.
In 1708 komen we Hixenius inderdaad als ontvanger tegen, dus die functie heeft hij sindsdien vervuld.

Hixenius huwde in 1687 met Catarina van Rosema, vermoedelijk een dochter van ontvanger-generaal Jacob Jilderts Rosema en Trijntje Cleveringa, die op Rosema State te Kollum woonden. Catarina is voor 1692 overleden.

Op 28 augustus 1692 hertrouwde Gerardus met Uilckjen Stania, dochter van de dominee Augustinus Stania en Uilkje Algra.
Uit dit huwelijk zijn twaalf kinderen bekend, waarvan de zonen Balthasar, Augustinus en Nicolaas officier in het leger werden.
Zoon Jacobus werd secretaris.

Ergens na 1722 moet Gerardus zijn overleden, maar zijn overlijdensdatum en/of grafsteen zijn helaas niet bekend.
Na zijn dood werd zijn zoon Balthasar bewoner van Hottinga State.
Balthasar had net als zijn vader een militaire carriere, maar kwam nog een treedje hoger, want hij werd luitenant-kolonel.
Waarschijnlijk bleef Balthasar ongehuwd en hij overleed in 1763.

Na zijn overlijden werd de state in 1764 op afbraak verkocht.

Hieronder een verkort overzicht van bewoners/eigenaars van Hottinga State.

Jaartal	Naam eigenaar/bewoner	Overige
1447	Epa Kee
ong. 1450 - 1475	Jarich Epesz. Hottinga + Swob Douwesdr. Sjaerdema	Woonde te Nijland op Hottinga State. Eigenaar Hottinga State te Wommels.
1475-1537	Here Jarichsz. Hottinga + Tjets Harinxma thoe Heeg	Erfde Hottinga State te Wommels. Here overleed 1502 Tjets overleed >1537
1524 - 1528/1541	Jarich Heres van Hottinga + Eelck van Heslinga	Jarich overleed tussen 1528-1541 Eelck overleed 1545 Hij werd in 1524 grietman van Hennaarderadeel.
ong. 1550-1604	Douwe Jarichs van Hottinga + Luts van Herema	Douwe overleed <1609 Luts overleed 1604 Dochter Eelck 'kwam van Wommels' voor trouwen.
ong. 1600-1638?	Douwe Douwes van Hottinga + Habel Offenhusen	Douw overleed >1638? Habel overleed 1630 In 1611 laat hij de wapens van zijn ouders op kerkklok plaatsen
1638?-1654	Rieme Douwesdr. van Hottinga + Borchard van Assuede	Zijn broer Caspar van Assuede verkoopt Hottinga State in 1654 aan Oene van Grovestins.
1654-?	Idske van Hottinga + Oene Idzarts van Grovestins	Zij is een achterkleindochter van Douwe Jarichs van Hottinga! Oene overleed >1686 (Idtske van Hottinga is in tantesizzer fan Rieme?)
ong. 1685 -1695	Edzart Oenes Sirtema van Grovestins + Orsel van Burmania	Edzart overleed 1729 Orsel overleed 1683
1695->1722	Gerhardus Hixenius + Uilckjen Stania	Hij koopt de state in 1695
1729?-1763	Balthasar Hixenius	Ongehuwd? zoon van Gerhardus Hixenis
1764	Op afbraak verkocht

Noten:
(1) - Ook Geyns State en Kettinghuis worden hier vermeld.
Geyns is echter dezelfde als Jongema State en van Kettinghuis lijkt het bestaan nogal onzeker.

Bronnen:
http://www.stinseninfriesland.nl/HottingaStateWommels.htm
http://www.simonwierstra.nl/HOTTINGA.htm
https://collectie.friesmuseum.nl/?diw-id=tresoar_friesmuseum_PTA381-010

Oer de ûntjouwing fan de eastkant fan terp Wommels yn’e 17e ieu.
Uit: Klaaikluten, 2005 nr. 3. Artikel door Jelle Miedema geschreven.
https://static.wpklik.nl/wp-content/uploads/sites/171/2021/03/20053.pdf

Fiskrjochten yn Hinnaarderadiel (ca. 1550-1850)
Uit: Klaaikluten 2006, nr. 2. Artikel door Jelle Miedema geschreven.
https://static.wpklik.nl/wp-content/uploads/sites/171/2021/03/20062.pdf

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

zondag 24 mei 2020

Friese States (12) : Groot Deersum te Achlum

Groot Deersum te Achlum

In Achlum staat nog steeds een prachtig poortgebouw bij de boerderij 'Groot Deersum', waar voorheen de gelijknamige state stond.
Een oude afbeelding van de state was voor zover ik weet, tot op heden niet bekend.

Daar lijkt nu verandering in te zijn gekomen, door de 'ontdekking' van een afbeelding op de beeldbank van het Fries Museum.
Hier staat namelijk een tekening van een state uit 1722, gemaakt door de bekende Jacobus Stellingwerf.

Stellingwerf heeft verzuimd de naam erbij te schrijven, maar meldde wel dat een zekere Hermanus Portgers in 1722 de eigenaar was.

Het gaat hier om Hermanus J. Portier uit Hoorn die in 1718 te Harlingen gehuwd was met de rijke doopsgezinde Froukje Clases Braem, afkomstig uit de havenstad. Zij waren ook in 1728 nog eigenaar, volgens het stemkohier uit dat jaar. ('de heer Poortier, uit naam van zijn vrouw')
Haar vader, Claas Romkes Braem zijn grootmoeder heette Cunierke Jacobs Deersum.
Hiermee is de naam van de state ook duidelijk, namelijk de familie Deersum, die reeds in 1546 al eigenaar van het goed was.

De tekening op de site van het Fries Museum staat daar echter vermeld met de naam 'Bolta State'.
Waarom deze naam erbij staat is mijn niet duidelijk, omdat er in Achlum voor zover bekend geen Bolta State is geweest.
Wel was er in het nabije Almenum, nu een wijk in Harlingen, een Bolta State, maar hiervan is nog heel weinig bekend, zelfs geen bewoners.

Het poortgebouw lijkt op de tekening echter wel heel veel op het huidige poortgebouw bij Groot Deersum, waardoor ik deze toeschrijving wel durf te maken. De twee raampjes op de tekening, lijken nu dichtgemetseld te zijn en de gemetselde 'bekroning' van het poortgebouw is nog steeds aanwezig.

[10 febr. 2024 update via Hilda Bouta:
Bolta State stond op het grondgebied van Arum!, waardoor bovenstaande theorie niet meer klopt]

Groot Deersum te Achlum, getekend in 1722 door Jacobus Stellingwerf.
'....... van den hr. Hermanus Portgers onder Achlum, 1722'

NB: op site Fries Museum staat foutief Bolta State vermeld, waardoor deze 'link' vermoedelijk niet eerder is gelegd.

Hudig poortgebouw van Groot Deersum te Achlum
(foto: Albert Speelman)

Gevelsteentje in voorkant poortgebouw met opschrift:

'Michiel Jacobs Deersum
Anno 1658'

(foto: Luchtmeijer.com)

Bronnen:
http://www.stinseninfriesland.nl/GrootDeersum.htm
http://www.stinseninfriesland.nl/BoltaStateAlmenum.htm
https://www.luchtmeijer.com/httpdocs/Groot%20Deersum.htm
http://www.harlingerrijkdom.nl/fam/braam.htm (link werkt niet meer)

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

donderdag 21 mei 2020

Friese States (11) : Blinxtra State te Akkrum

Blinxtra State te Akkrum

--> Ook wel: Blinkstra en later Galama.

Op de bekende site www.stinseninfriesland.nl van Kees Braaksma, staan de meeste Friese states vermeld en beschreven.
Toch valt er hier en daar nog wel wat toe te voegen.

Door het kapiteinsonderzoek naar Leendert Huijghis, kon ik weer een paar
extra bewoners aan het rijtje toevoegen.
Zie ook: http://www.stinseninfriesland.nl/BlinxtraStateAkkrum.htm

Ik ben benieuwd of anderen hier nog wat aan toe kunnen voegen...

Schotanusatlas uit 1718, grietenij Utingeradeel.
In het midden is 'Jr. Huygis de Hopmans' te lezen, de nieuwere naam van Blinxtra State.

Jaartal	Bewoners	Overige
1447	Renic Blincxtera	Hij was kerkvoogd te Akkrum
ca. 1480	Haye Aytta/Blynxtera	Hij was een zoon van Rints Aytta
ca. 1485	Sicke Sickesdr. van Inhiemra + N.N.
1492-1501	Douwe Galama + Jouck Sickesdr. van Inhiemra	Hij overleed in 1501
ong. 1500?-ong. 1535	Sicke van Galama + Jelts van Heemstra	Hij overleed ong. 1535
ong. 1535-1568	Taecke van Galama + Auck van Tjessens	Hij overleed 1568
ong. 1575?-1622	Lenert Fransz. Huijghis + Wijts Taeckesdr. van Galama	Hij overleed 1622
1622	Hessel laat de stins afbreken en bouwt er twee nieuwe boerderijen die onder de nummers 6,7 en 8 in het stemkohier worden opgenomen.
1622-1653	Hessel Huijghis + Frouck van Wijckel	Hij overleed 1653 Woonden te Hichtum, Wybranda State
1653-1705	Frouck Hesselsdr. van Huijghis + Tiaert Ulbes van Aylva	Zij overleed 1668 Hij overleed 1705 Woonden te Hichtum, Wybranda State
1705-1745?	Cornelis Tjaerts van Aylva	Hij overleed 1745 zoon van Tiaert Woonde te Hichtum, Wybranda State
1728	Juffr. Aylva
1868	De boerderijen worden afgebroken voor de aanleg van de spoorlijn Leeuwarden-Zwolle. De voormalige 'Stationswei' kreeg later de naam 'Galamaleane'.

Bronnen:
http://www.stinseninfriesland.nl/BlinxtraStateAkkrum.htm
https://marssum.info/speurtocht-uniastate/

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

Friese kapiteins (58) : Leendert Huijghis

Friese kapiteins (58) : Leendert Huijghis

In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden.
Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.

Achtergrond
Van de familie Huijghis/Huygens is helaas nog niet heel veel bekend en ze behoorden niet tot de Friese adel.
Wel was het een sinds het begin van de 16e eeuw een invloedrijke familie in Leeuwarden.
Het lijkt erop dat de naam Huygens een luxe variant is van het patroniem Hugo, aangezien de oudst bekende Lenert een zoon van Hugo was.
Ook de gebezigde variant Hugenius is een latijnse vorm van 'zoon van Hugo'.

Leenard Huyge
In 1509 was een Tjaard van Andringa grietman van Utingeradeel en Aengwirden, in een uiterst onrustige tijd.
Er was een jarenlange burgeroorlog gaande tussen de Schieringers en Vetkopers en Gosse hoorde met een aantal andere grietmannen bij de partij van de Vetkopers. De bekende Jancko van Douwama was hiervan de Friese leider.

De Schieringers hadden eerder al steun gezocht bij Albrecht van Saksen, die een flink stuk van Friesland in zijn macht had gekregen.
De Vetkopers haalden toen de Geldersen naar Friesland toe, maar omstreeks 1512 had Albrecht de overhand gekregen.
Hierbij werden de bezittingen van o.a. Tjaard van Andringa verbeurd verklaard en werd hij als grietman afgezet en vervangen door Epo van Douma.
Er staat hierbij vermeld dat zijn goederen aan een zekere Michiel Schrijver en Leenard Huyge werden gegeven.

Nu woonde er in Leeuwarden in 1527 inderdaad een Lenert Hugozn, welke gehuwd was met een telg uit de familie Buygers en in 1531-1532 burgemeester van die stad was.
Het is waarschijnlijk dat het hier om dezelfde persoon gaat !
In Leeuwarden bewoonde hij het Huyghis/Huygenshuis aan de Eewal.
Later is deze zijstraat vernoemd naar deze belangrijke bewoners en heet nog steeds Huygensstraat.

Het Huyghis- of Huygenshuis te Leeuwarden
(Sems kaart)

Een zoon van deze Lenert was Frans Leonard Huijghis (1530-1584) die gehuwd was met Geel van Bootsma.
Hij woonde te Leeuwarden in het Huijghishuis en hij was in 1566 lid van het Verbond der Edelen, die de opheffing van de Inquisitie vroeg.
Na zijn vlucht, keerde hij terug naar Kollum, vermoedelijk naar Bootsma State, waar zijn zwager, grietman Epe van Bootsma, woonde.
Na het overlijden van Geel, trouwde hij met Aaltje van Roorda, dochter van de watergeus Binnert van Roorda uit Hijum.
Uit zijn huwelijk zijn vier kinderen bekend: Leendert, Hisck, Frans en Maycke.

Leendert Huijghis werd in 1552 geboren, vermoedelijk in Leeuwarden in het familiehuis.
Hij trouwde omstreeks 1580 met Wijts van Galama, dochter van Taecke van Galama en en Auck van Tjessens.
Deze Wijts overleed op 13 december 1607 en werd begraven in de kerk te Akkrum.
Leendert trouwde hierna opnieuw, nu met de veel jongere Frouck van Aysma, dochter van Hessel van Aysma, die president van het Hof van Friesland was.
Uit dit huwelijk werd in 1616 een zoon Hessel Huijghis geboren, die op het mooie Wybranda State te Hichtum kwam te wonen.
Op 3 september 1622 overleed Leendert, waarna hij werd begraven naast zijn eerste vrouw in de kerk te Akkrum.
Frouck van Aysma overleed op 8 augustus 1632, maar zij werd begraven bij haar vrijgezelle broer Taco van Aysma, in de kerk te Hichtum.

De Huygensstraat te Leeuwarden, een zijstraat aan de Eewal.
Een mooie herinnering aan het voormalige huis van de familie Huyghis/Huygens.

Blinxtra State
Door het huwelijk met Wijts van Galama, kwam Leendert in het bezit van Blinxtra State te Akkrum.
Haar ouders woonden reeds op deze state en aangezien haar vader in 1568 overleed, zullen niet lang daarna het jonge echtpaar hun intrek in de state hebben genomen.
Na het overlijden van Leendert in 1622, kwam de state in eigendom van zijn zoon Hessel van Huijghis, die echter in Hichtum woonachtig was.
Ook die zijn dochter, Frouck Huijghis, was eigenaar van Blinxtra State.
Deze generaties na Leendert hebben de state dus verhuurd en woonden zelf ergens anders.
Overigens werd de state vroeger ook wel 'Jonker Huygis-huis' genoemd.

Schotanusatlas uit 1718, grietenij Utingeradeel.
In het midden is 'Jr. Huygis de Hopmans' te lezen, de nieuwere naam van Blinxtra State.

Militaire carrière
In 1590 was Leendert vaandrig onder hopman Haye Herbranda, waarmee zijn militaire carrière betrekkelijk laat op gang kwam omdat hij toen al 38 jaar oud was.
Vermoedelijk werd hij op 10 februari 1593 luitenant, onder kapitein Doecke van Rinia die de overleden Herbranda opvolgde.
Op 15 februari 1594 werd Leendert kapitein, toen hij Doecke van Rinia opvolgde die ook overleden was.
Opvallend is hierbij de dat de zoon van Doecke van Rinia, Haye van Rinia, weer trouwde met een jongere zus van van Leendert, Maycke Huijghis.

Van zijn militaire activiteiten is alleen bekend dat hij in 1596 in de vesting te Bourtange aanwezig was.
Eind 1604 is hij volgens een akte in het hypotheekboek van Leeuwarden 'gewesene hopman', wat zou betekenen dat hij in ieder geval voor eind 1604 een hopman meer was.
Hij was op dat moment ook 52 jaar, dus is dat niet onmogelijk.
Op 3 september 1622 overleed hij zoals hierboven gemeld
Helaas weten we (nog) niet wie deze volgende kapitein van zijn compagnie was.

Familiewapen

Familiewapen Huijgens / Huygens
(CBG familiewapens)

Beschrijving: in blauw een goud gebladerde open krans waartussen een zilveren lelie.

Grafzerk

grafzerk van Leendert Huijghis in de kerk te Akkrum

De steen is gemaakt in 1610 door twee steenhouwers: Hans Putzer (H.P) en Quirijn Christoffels (Q.C.)

Opschrift is als volgt:

16 HP 10 QC

Ao 1622 den 3 september sterf den eedele eerentpheste heerschap Lenardt va Huyghis

Ano 1607 de 13 decembr sterf die eedele deuchtsame i. Wijtz va Galama Lenart Huijghis wijf

Ecce sub hoc tumulo, quem condit saxea moles,
Witskia de Galama molliter incubuit
Strennuus hanc belli sibi dux Leonardus ab Hugens
Legitimo quondam innxerat in thalama
Vixit ea et uiuit, quae non contraria, gaude
corpus habet tellus, mentem animamq Deus

Familieleden in het leger

niemand

Vaandel
niet bekend.

Compagnie nr. 57
* Leendert Huijghis (geb. 1552-U1622)
* Kapitein van 1594-1604?

* Voorganger: Doecke van Rinia
* Opvolger: ?
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Akkrum

Bronnen / meer informatie
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm|
http://www.stinseninfriesland.nl/HuygenshuisLeeuwarden.htm
http://www.stinseninfriesland.nl/BlinxtraStateAkkrum.htm
http://www.walmar.nl/inscripties.asp

Noten
nvt

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

Friese Nassause Regiment

Kapitein

Friese Nassause Regiment

Luitenant

Rienck van Sytzama

Groninger Nassause RegimentKapitein

Hoogduitse Nassause Regiment

Kapitein

Nicolaas van Boringer

vrijdag 15 mei 2020

Friese States (10) : Unia State te Marssum

Unia State te Marssum

In Marssum is nu het Poptaslot natuurlijk één van de bekendste Friese states en misschien wel de mooiste omdat de state zo mooi bewaard is gebleven.
Er waren echter ook hier meerdere states, waarvan Unia State bijna volledig uit het zicht is verdwenen, zowel figuurlijk als letterlijk.

Dit is uiteraard niet terecht, omdat ook deze state een belangrijke geschiedenis heeft.
Maar het heeft wellicht altijd in de schaduw van het Poptaslot gestaan.

Op de bekende site 'Stinseninfriesland' van dhr. Braaksma, staat tot nu toe slechts wat tekst over de vroegste periode begin 16e eeuw. De state was ook bekend onder de naam Gachet en wellicht Vrederust.
Wat onderzoek leverde echter al snel meer informatie op over de bewonersgeschiedenis tot de afbraak in 1869.

De state was in de 16e en 17e eeuw bewoond door de familie Unia (uiteraard!) en Albada.
Via een Dorothea van Albada zal de state in eigendom zijn gekomen aan haar man Betrand de Gachet, een Fransman.
Voor 1721 is de state, wellicht door aankoop, in eigendom gekomen van ontvanger-generaal Johan Knock.
Zijn dochter Anna Geertruida Knock en haar man Gulbartus Knock, die neef en nicht van elkaar waren, hebben de state hierna nog lang bewoond.

Ook een mooie tekening, gemaakt door Stellingwerf 1722, bleek nog aanwezig te zijn in de collectie van het Fries Museum.
Hier staat echter geen naam van de state op vermeld, waardoor deze nog niet als zodanig herkend was.
Een tekening van Albert Martin, vermoedelijk gemaakt in het laatste kwart van de 19e eeuw, geeft een goed beeld van de toenmalige situatie.
Hierop is duidelijk te zien dat het hier om dezelfde Unia State gaat, alleen is de state dus verbouwd.
Hierbij is zijn de zijgebouwen met klokgeval vervangen door hoge aanbouwen tegen het middengedeelte aan.
Ook het fronton is bij deze verbouw als een verfraaiing aangebracht.

Vlak voor de afbraak zijn nog foto's gemaakt waaruit blijkt dat de state tot die tijd nog grotendeels onveranderd was.

Tot slot vernam ik nog dat Lense Lijzen uit Groningen bezig is met een boekwerk(je) over deze Unia State en/of de bewoners.
Hieruit zal ongetwijfeld nog veel informatie naar voren komen.

Jaartal	Bewoners	Overige
1514	Feye Unia
1640	Albada
1656	Bertrand de Gachet	gehuwd met Dorothea van Albada
?-1721	Johan Knock + Johanna de Blau	Zie tekening state van Stellingwerf, 1722 Zij waren toen echter beide kort daarvoor overleden. Hij overleed te Marssum op Unia State in 1721.
>1722-1763	Gulbartus Knock+ Anna Geertruida Knock	neef/nicht Zij is dochter van Johan. Hij was voogd Poptaslot (deze bewoners dankzij vriendelijke mededeling dhr. Lijzen)
1766-1770	Pieter II van Jongestall	Hij koopt Unia State in 1766. Hij schonk orgel aan kerk Marssum
1770- 1801?	Jacobus Moorman Bouwmeester + Sara Margriet van Jongestall	Hij was voogd Poptaslot in 1788 Hij overleed op Unia State in 1801.
1801?- -1822?	Emile Frederik van Poppenhuizen + Jacoba Johanna de Kempenaar	Trouwden in 1793 Hij had als toenaam 'van Uniastate'. Hij is een zoon van Frederik Johan Chr. van Poppenhuizen en Anna Maria Catharina Bouwmeester, zus van Jacobus hierboven.
wellicht kort er gewoond?	Karel Johan Julius Storm van 's Gravesande + Anna Maria van Poppenhuizen	Zij trouwden in 1821. Zij had als toenaam 'van Uniastate'
ong. 1823- 1866	Johan (of: Jan) de Kempenaer van Poppenhuizen	zoon van Emile Frederik van Poppenhuizen en Jacoba Johanna de Kempenaer. Emile is zoon van Frederik Johan Chr. van Poppenhuizen en Anna Maria Catharina Bouwmeester. Zij is een zus van Jacobus Moorman Bouwmeester.
1869	Afgebroken

't Huis van den ontfanger Generael Knok onder Marsum in Menaldumadeel
Tekening door J. Stellingwerf, 1722

Unia State te Marssum
Tekening door Sjoerd Bonga
Collectie Fries Museum

Unia State te Marssum
Getekend door A. Martin, eind 19e eeuw
Collectie Fries Museum

Foto van Unia State te Marssum uit 1866
Collectie Fries Museum

Bronnen:
http://www.stinseninfriesland.nl/UniastinsFranjumerburenMarssum.htm
https://marssum.info/speurtocht-uniastate/

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

donderdag 14 mei 2020

Friese kapiteins (57) : Simon Jongestall

Friese kapiteins (57) : Simon Jongestall

Achtergrond
De familie Jongestall is een invloedrijke Friese, maar niet adellijke, familie, afkomstig uit Staveren.
Zo was de oudst bekende voorvader Pieter Joostes Jongestall in 1588 grietman van Hemelumer Oldephaert en Noordwolde.

Zijn zoon heette Wijbrant Pieters Jongestall (1589->1626) en waarschijnlijk is hij afgebeeld op het schilderij dat hangt in het Poptaslot te Marssum.
Wijbrant huwde ongeveer in 1610 met Sipkjen Symens Backer
Uit dit huwelijk zijn drie kinderen bekend: Allart Pieter, Jeltje en Simon Jongestall.

Allart Pieter werd geboren als Pieter, maar werd door zijn oom Jelle Jongestall in 1635 als zoon aangenomen.
Daarbij werd zijn naam veranderd in Allart Pieter, net zoals de op jonge leeftijd overleden zoon van Jelle.
Allart erfde Ondersma State te Hallum van zijn oom Joost Pieters Jongestall (ong. 1590?->1647), koopvaardijschipper te Staveren.
Omstreeks 1640 liet hij de oude state afbreken en bouwde een bovengemiddelde state op dezelfde plaats, welke nu Jongestall State werd genoemd.
Op een tekening uit 1722 van Jacobus Stellingwerf, heeft het de naam 'Huis van Berouw', vermoedelijk vanwege het enorme bedrag wat eraan werd gespendeerd.
Allart was jurist en raadsheer van 1636-1676 aan het Hof van Friesland, waarvan hij vanaf 1656 zelf President werd.
Daarnaast was hij in 1644 en 1651 buitengewoon afgevaardigde naar de Staten Generaal en in juni 1653 was hij aanwezig bij de onderhandelingen over de vrede met Engeland.

Simon Jongestall woonde zelf dus vermoedelijk in Leeuwarden, maar zal regelmatig bij zijn belangrijke broer in Hallum zijn geweest.
Hij is waarschijnlijk niet gehuwd geweest en van zijn persoonlijke leven is dan ook verder niet veel bekend.
Ergens na 1651 is hij overleden, waar en wanneer is dus niet bekend.
Zelf een portret of grafsteen is voorzover bekend van Simon niet overgeleverd.

Het Huis van Berouw van den hr. Jongestal onder Hallum in Ferwerderadeel in Oostergo
Tekening door J. Stellingwerf, ong. 1722 in Collectie Fries Museum

Schilderij van een Jongestall
In het Poptaslot te Marssum hangt een prachtig schilderij waarvan bekend is dat het een Jongestall moet zijn, maar niet welke.
In de rechterbovenhoek van het schilderij zijn inderdaad twee wapens te zien, waarvan het linkerwapen die van Jongestall is.
Het rechterwapen is tot nu nog niet geïdentificeerd.
Het portret is gemaakt in 1626, toen de afgebeelde persoon 'Aetatis Sua 38' was, dus op de leeftijd van 38 jaar.
Van Wijbrant van Jongestall is het geboortejaar 1589 bekend, waardoor hij het meest in aanmerking komt.
Het rechterwapen met de liggende wassenaar en klaver, zal dan van zijn moeder Hylck Jelles zijn.

Verder is er een goede kans dat nu bekend is hoe dit schilderij in het Poptaslot terecht is gekomen.
Sara Margriet van Jongestall, een rechtstreekse nazaat, was in 1766 gehuwd met Jacobus Moorman Bouwmeester.
Jacobus was in 1788 voogd van het Poptaslot, maar woonde zelf op Unia State te Marssum.
Door het huwelijk van zijn zus Anna Maria Catharina Bouwmeester met Frederik J.Chr. van Poppenhuizen, kwam de state is het bezit van die familie.
De laatste bewoner van Unia State was Johan de Kempenaar van Poppenhuizen (1796-1866), waarna het slot in 1869 werd afgebroken.
Het lijkt er dus sterk op dat het schilderij van Wijbrant van Jongestall al die eeuwen in familiebezit is gebleven
en dat het na de afbraak van Unia State op het nabije Poptaslot terecht is gekomen.

Portret van vermoedelijk Wijbrant van Jongestall (1589->1626),
welke hangt in het Poptaslot te Marssum.
(foto: Poptaslot Marssum)

De alliantiewapens op het schilderij van (Wijbrant van) Jongestall.
(foto: Poptaslot Marssum)

Militaire carrière
In 1643 was Simon Jongestall vaandrig in de compagnie van kolonel Jacques Oenema.
Hierna zal hij nog luitenant zijn geworden, maar daarvan is de benoeming niet bekend.

In 1644 was hij met de Hollandse stadhouder prins Willem II nabij Zelzat, in Oost-Vlaanderen.
Onder leiding van de Heer van Brederode werd een aanval op het fort Sint-Steven gedaan die door de vijand werd afgeslagen.
Bij deze aanval vielen 50 doden en 100 gewonden, waaronder (Ricquin) Frens en (Simon) Jongstal', aldus dagboekschrijver Willem Frederik van Nassau-Dietz.

In 1645 was hij op audiëntie bij de Friese stadhouder Willem Frederik in het in het Stadhouderlijk Hof te Leeuwarden.
Simon kreeg daar te horen dat zijn broer Allart een proces tegen hem wilde beginnen 'om des oudens heeren Jongstall goederen'.

Op 11 januari 1646 noteert Willem Frederik in zijn dagboek: 'Jongstal was quaet, dat se hem die compagnie niet gegeven hadden'.

Op 17 januari 1646 werd hij kapitein, toen hij Doecke van Hemmema opvolgde die Gardekapitein van de stadhouder werd.
Op dezelfde dag werd Schelto Rispens zijn nieuwe vaandrig, welke later burgemeester van IJlst werd.

Op 9 april 1646 is Simon Jongestall wederom bij de stadhouder te Leeuwarden geweest, mogelijk om hem te bedanken voor zijn kapiteinsfunctie.

Op 13 februari 1647 werd Joannis Schram zijn nieuwe luitenant, als opvolger van Michael Amama.
Op 26 april 1649 werd Joannis Potter zijn nieuwe vaandrig, die H. Scheffer opvolgde in die functie.
Op 25 oktober 1651 werd Jan Amama zijn nieuwe luitenant, die Ruurd van Glins opvolgde in die functie.

Op 25 oktober 1651 werd hij opgevolgd door kapitein L. Plessis de Perinne, maar schijnbaar werd er ergens een 'fout gemaakt',
want al op 30 oktober 1651 wordt er opnieuw een opvolger genoemd, nu kapitein Ruurd van Glins die hiervoor dus zijn luitenant was.

Familiewapen

Familiewapen Jongestall
Bron: CBG Familiewapens

Familieleden in het leger

Willem van Jongestall (1655-1691) was kapitein.
Hij was een zoon van de bekende jurist Allart Pieter van Jongestall (1612-1676), welke weer een broer van Simon was.
Pieter van Jongestall (1676-<1708) was kapitein
Hij was een zoon van Jelle Wybrandus van Jongestall, welke weer een broer van Willem was.
Duco Sabinus van Jongestall (ong. 1680?-?) was cornet (vaandrig bij de cavallerie)
Hij was een broer van bovengenoemde Pieter.
Ernst Willem van Jongestall (ong. 1685?-?) was vaandrig
Hij was ook een broer van bovengenoemde Pieter.

Vaandel
niet bekend.

Compagnie nr.
* Simon Jongestall (geb.ong.1615-U>1651)
* Kapitein van 1646-1651

* Voorganger: Doecke van Hemmema
* Opvolger: Ruurd van Glins
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Leeuwarden?

Bronnen / meer informatie
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm|
https://www.fryske-akademy.nl/fileadmin/inhoud/beelden/homepage/Kennis/Gen_Jierboek/GJ_2011.pdf
http://www.stinseninfriesland.nl/JongestalStateHallum.htm
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fort_Sint-Steven

Noten
nvt

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

Friese Nassause Regiment

Kapitein

Friese Nassause Regiment

Luitenant

Rienck van Sytzama

Groninger Nassause RegimentKapitein

Hoogduitse Nassause Regiment

Kapitein

Nicolaas van Boringer

zaterdag 9 mei 2020

Friese kapiteins (56) : Michiel Hagen

Friese kapiteins (56) : Michiel Hagen

Achtergrond
Van de achtergrond van Michiel Hagen weten we helaas nog heel weinig.
Bij de benoeming van Michiel Hagen als luitenant is hij afkomstig van 'Embrick', nu Emmerich genoemd.
Of hij daar ook afkomstig is, of dat hij daar gelegerd was, weten we niet.
Misschien is hij een telg uit een Duitse adellijke familie Von Hagen, ook dat weten we dus niet.
Ook hier komen we weer flink wat varianten tegen van zijn achternaam: Haga, Hage, Hagens, Haech, Haeghe, etc.
Omstreeks 1590 is hij gehuwd met Janneke Tellinge of Telgen. Ook van haar is verder nog niets bekend.
Michiel woonde met zijn gezin te Leeuwarden, ongetwijfeld in een flinke stadswoning.

Uit hun huwelijk zijn twee dochters bekend.
Catharina Hagen trouwde in 1619 te Leeuwarden met Gualterus Henricus Gualteri, een advocaat aan het Hof van Friesland.
Hester Hagen trouwde in 1618, eveneens te Leeuwarden, met Jacob van Broersma.
Hij was een zoon van de Groninger edelman Taco van Broersma, hoofdeling op de borg Scheltkema te Zandeweer.
Op 24 april 1621 overleed Michiel en werd hij begraven in Leeuwarden.
In een hypotheekakte van 15-10-1622 worden bovengenoemde twee dochters genoemd als erfgenamen.

Militaire carrière
Ook Michiel begon zijn militaire loopbaan als vaandrig.
Op 30 december 1580 werd hij tot luitenant benoemd in de compagnie van kapitein Joan Stuppers.
Deze was op dezelfde dag benoemd als kapitein, als opvolger van de neergeschoten Frans Platte.

Gedeelte uit 'd'oude chronijcke ende historien van Holland met West Vriesland, tot 1636'. Door: Wouter van Gouthoeven, Google Books.

In 1583 volgt zijn benoeming tot kapitein.
Hij volgt dan waarschijnlijk hopman Roelof van Schouwenborch op.
Op 17 januari 1586 is hij aanwezig bij de dramatisch verlopen Slag bij Boksum en wordt daarbij door de Spaansen gevangen genomen.
Hij weet echter al snel te ontsnappen, waarna hij datzelfde jaar nog benoemd wordt tot sergeant-majoor.
Dit was wellicht een tijdelijke functie, omdat hij hierna weer als hopman voorkomt.
Op 3 oktober 1590 staat hij vermeld als Lid van de Krijgsraad, welke het vonnis uitspreekt over overste Micheil Högelcko.
In 1594 is hij aanwezig in de vestingstad Delfzijl.
Ook bij de zeer bekende Slag bij Nieuwpoort in 1600, is Michiel Hagen aanwezig.
Hierna komen we Michiel tegen van april 1603 tot 1604 bij het Beleg van Oostende, waar zijn compagnie 130 inzetbare soldaten omvatte.
Op 3 januari 1618 wordt hij als kapitein opgevolgd door Ludolf Potter.

Beleg van Steenwijk door de Graaf van Rennenberg in 1580-1581
(getekend door Jan Luyken)

Familiewapen
niet bekend.

Familieleden in het leger

niemand bekend.

Vaandel

vaandel compagnie Michiel Hagen, ca. 1598-1603

Compagnie nr. 14
* Michiel Hagen (geb.ong.1560-U1621)
* Kapitein van ca. 1583-1618

* Voorganger: Roeloff van Schouwenborch
* Opvolger: Ludolf Potter
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Leeuwarden

Bronnen / meer informatie
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm|
https://nl.wikipedia.org/wiki/Beleg_van_Steenwijk_(1580-1581)
http://www.steenwiek.nl/beleg%20van%20steenwijk.htm
80YW.org / Bouko de Groot

Noten
nvt

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

Friese Nassause Regiment

Kapitein

Friese Nassause Regiment

Luitenant

Rienck van Sytzama

Groninger Nassause RegimentKapitein

Hoogduitse Nassause Regiment

Kapitein

Nicolaas van Boringer