Blog van André: juni 2020

zondag 28 juni 2020

Friese kapiteins (60) : Tjerck van Solckema

Friese kapiteins (60) : Tjerk van Solckema

In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden.
Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.

Achtergrond
De familie Van Solckema behoorde tot de Friese adel.
Stamvader Solcke Tzetzes was een heerschap te Oldeouwer en sneuvelde in 1458.
De achternaam is dus waarschijnlijk via deze voornaam ontstaan, mogelijk om hem later te eren.
Er waren ook in deze familie verschillende Solckema States, namelijk te Teroele, De Dijken, Heeg en Tjerkgaast.

Tjerck werd in 1601 geboren als zoon van Tjerck Tjercks van Solckema (1575-1632) en Aelcke Meynesdr. van Lycklama (1576-1637).
Zij woonden te Tjerkgaast op Solckema State, welke een generatie eerder ook al in familiebezit was.
Omdat er vier opeenvolgende generaties allemaal Tjerck als voornaam hadden, is het goed opletten wie wie is.
Tjerck werd ook wel met de latijnse voornaam Tarquinius van Solckema genoemd.

'Onze' Tjerck ging in ondertrouw op 14 juni 1634 te Leeuwarden met Elisabeth Saeckma (ong. 1610-na 1675).
Zij was een dochter van Johannes Saeckma, secretaris van de Admiraliteit te Dokkum en procureur-generaal bij het Hof van Friesland.

Uit hun huwelijk zijn vier kinderen bekend: Tjerck, Albert, Aeltje en Johannes.
Zoon Tjerck (1643) had evenals zijn vader een militaire carrière, maar overleed mogelijk al in 1673.
Zijn tweede zoon Albert (1643) werd advocaat voor het Hof van Friesland.
Dochter Aeltje (1645) trouwde Albert Nicolaas van Beieren van Schagen, bewoner/eigenaar van kasteel Lockhorst te Leusden.

Op 16 november 1665 overleed Tjerck van Solckema te Coevorden, waar hij eerst ook werd begraven.
Het jaar daarop, op 23 mei 1666, volgde zijn herbegrafenis in de kerk te Tjerkgaast.

Portret

Portret van Tjerck van Solckema, geschilderd in 1644 door Harmen Willems Wieringa.
Het portret hangt in de borg Nienoord te Leek.

Solckema State
Van Solckema State zijn helaas geen afbeeldingen bekend.
Opvallend is verder dat er mogelijk vier opeenvolgende generaties Solckema hebben gewoond, die allemaal Tjerck heetten.

1. Tjerck van Solckema (ong. 1540-1589)
2. Tjerck van Solckema (1575-1632)
3. Tjerck van Solckema (1601-1665)
4?. Tjerck van Solckema (1643-<1678)

Wanneer de state afgebroken is, is helaas ook niet bekend.

Detail van de grietenij Doniawerstal, omgeving Tjerkgaast.
Schotanus atlas, 1718
Rechtsbovenin is Solkama State te zien, waarvan helaas geen afbeelding bewaard is gebleven.

Militaire carrière
Net als bijna alle officieren zal Tjerck eerst vaandrig en luitenant zijn geweest in één van de Friese Regimenten infanterie.
In 1643 legde hij de eed van kapitein af, waarna hij op 11 maart 1643 werd benoemd tot kapitein. Hij volgde toen kapitein Douwe van Andringa (1) op, die in oktober 1642 was overleden.

Een groot deel van zijn militaire carriere heeft Tjerck in de vestingstad Coevorden doorgebracht.
In 1658 en van 1661-1664 schrijft hij brieven vanuit Coevorden aan de Friese stadhouder Willem Frederik van Nassau-Dietz.
Tjerck was ook nog verscheidene jaren vicecommandeur en majoor van Coevorden.
Dat is dan mogelijk onder Wigbolt van Broersema geweest, die gouverneur/commandeur was van Coevorden van 1659-1672.
In 1672 deserteerde deze Wigbolt voor het leger van 'Bommen Berend', de bisschop van Munster.

Er waren destijds 6 compagnies te voet (infanterie) en één te paard (cavalerie) gelegerd in Coevorden.

In het najaar van 1655 wordt het aanleggen van een nieuwe straat in de vesting Coevorden aanbesteed, waarbij vermeld staat dat:
Bij de revue van's Lants soldaeten bestaat overigens in oktober 1655 het garnizoen uit de compagnieën van Byma, 78 soldaten, Polman 48, Albarda 47, Broe(r)sma 48, Solckema 53 en Boerum 37 soldaten. Ritmeester Hagewolt heeft verder 35 ruiters.

Op 17 maart 1666 werd Tjerck opgevolgd door kapitein Edzart van Grovestins.

Familiewapen

--> Familiewapen Solckema
Bron: CBG Familiewapens

Beschrijving:
Gedeeld: I de Friese adelaar; II doorsneden: a in blauw een gouden ster; b gedeeld: 1 in groen een lelie; 2 een roos en over de snijlijn een rode dwarsbalk.
Helmteken: een zwaanshals met een takje in de bek.

Familieleden in het leger

zijn zoon Tjerck (1643-<1678) was luitenant in het Staatse leger.
zijn dochter Aeltje huwde de kapitein Albert Nicolaas van Schagen (1639-1666)

Vaandel
niet bekend.

Compagnie nr. 35
* Tjerk van Solckema (geb. 1601-U1665)
* Kapitein van 1643-1665

* Voorganger: Douwe van Andringa
* Opvolger: Edzart van Grovestins
* Hoogste militaire functie: kapitein, majoor
* Woonplaats: Tjerkgaast, Solckema State.

Bronnen / meer informatie
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm|
http://www.simonwierstra.nl/SOLCKEMA.htm
http://www.stinseninfriesland.nl/SolckemastinsTjerkgaast.htm
http://www.mpaginae.nl/Admiraliteit1599/adm99frm.htm
https://geschiedeniscoevorden.nl/sites/default/files/Het%20Benthemerblok_door%20Ir.%20H.%20Brand.pdf
http://www.kasteleninutrecht.eu/Lockhorst.htm
https://rkd.nl/nl/explore/artists/84215

Noten
(1) De familie Van Andringa had in die periode een relatie met Tjerkgaast. Zo woonde de verre neef Tinco van Andringa (ong. 1606-1673) ook in dit dorp.
Mogelijk dat de kapiteins opvolging van Douwe van Andringa naar Tjerck van Solckema hiermee te maken had.

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

Friese Nassause Regiment

Kapitein

Friese Nassause Regiment

Luitenant

Rienck van Sytzama

Groninger Nassause RegimentKapitein

Hoogduitse Nassause Regiment

Kapitein

Nicolaas van Boringer

donderdag 11 juni 2020

Friese kapiteins (59) : Rencke van Lycklama

Friese kapiteins (59) : Rencke van Lycklama

Achtergrond
De familie Lycklama is een rijke familie uit de Stellingwerven.
Zo was stamvader Lijckle Ebles Saksisch grietman van Stellingwerf van 1510-1514 en woonde hij op de state Friesburg in Nijeholtpade.
De familie Lycklama behoort niet tot de oude Friese adel, maar tot de zogenaamde eigenerfde families.

De oudste generaties van deze familie zijn lange tijd nogal onduidelijk geweest, maar in 2017 verscheen eindelijk een goed overzicht in het tijdschrift de Nederlansche Leeuw.
Hierin kon ook bewezen worden dat de verschillende takken allemaal dezelfde stamvader hebben.
In 1817 werd een tak zelf in de adelstand verheven, die echter exact een eeuw later weer uitstierf.
Van de vijf bekende takken zijn er uit twee nakomelingen (tak D en E genoemd in het artikel).

Dan is er nog één tak over, die van Rinco van Lycklama.
Rencke werd omstreeks 1593 geboren als zoon van Cornelis Jelles en Anscke Renckesdr.
Zijn vader was een rijke vervener te Slijkenburg en was eveneens volmacht ten Landdage en (substituut) grietman van Weststellingwerf.

Omstreeks 1612 trouwde Rencke, ook wel op zijn latijns Rinco genoemd, met Doetke van Wyckel.
Zij was een dochter van Hans van Wyckel en Jeypcke Jacobsdr., die te Oudeschoot woonden.
Doetke werd omstreeks 1592 geboren en overleed op 5 november 1654.

Uit hun huwelijk kwamen vier kinderen voort: Ansck, Hans, Cornelis en Jeepke.
Alle vier werden keurig vernoemd naar de wederzijdse ouders.

Op 20 april 1639 overleed Rencke, waarna hij werd bijgezet in de kerk te Wolvega bij zijn vrouw.

Militaire carrière
Op 12-9-1622 was hij al kapitein, want toen kreeg Jacob van Ruffelaer de leiding over zijn compagnie als net benoemde kapitein.
Hiervoor zal Rencke dus al benoemd zijn tot een lagere officiersfunctie, waarschijnlijk als vaandrig en luitenant.

Vermoedelijk kreeg Rencke op bovengenoemde datum de leiding over een andere compagnie, want op 17-3-1626 werd hij daar opgevolgd door kapitein Poppe Bockes van Burmania.
Deze einddatum komt precies overeen met de benoeming als grietman.

Bestuurlijke carrière
Op 17 maart 1626 werd Rencke benoemd als grietman over Weststellingwerf, een functie die hij tot zijn overlijden bleef uitoefenen.
Hij volgde in 1626 Marcus Lycklama a Nijeholt op, een achterneef van Rencke.
Ook zijn vader Cornelis Jelles was eerder al grietman van Weststellingwerf van 1593-1600.
Van 1632-1637 was Rencke dankzij die functie volmacht ten Landdage.
Na het overlijden van Rencke werd Agge van Lycklama a Nijeholt de volgende grietman en ook deze Agge was een verre neef van Rencke.

Lycklama State
Rinco liet de Lycklama state te Wolvega bouwen, mogelijk omstreeks 1626 toen hij grietman van Weststellingwerf werd.
Het gebouw ziet er voor die periode nogal robuust uit, vandaar de naam 'stins'.
Na hem bewoonde ook zijn opvolger als grietman, Agge Lycklama, de state.
Verder is er amper wat over deze state bekend.
In 1736, dus nauwelijks 100 jaar na de bouw, werd de state op afbraak verkocht.

Lyklama stins te Wolvega in Stellingwesteinde
Tekening door J. Stellingwerf, 1723

Portretten
Er zijn portretten bekend van zowel Rinco als zijn vrouw Doetke van Wyckel.
Ze zijn geschilderd in 1635/1636 door een Mensma, mogelijk familie van Harmen Monsma.
Deze laatste was schilder te Leeuwarden omstreeks 1660.

Portret van Rinco van Lycklama
Geschilderd in 1636 door Mensma
(foto: Hans Zijlstra)

Portret van Doetke van Wyckel (ong. 1592-1654)
Geschilderd in 1635 door Mensma.

Familiewapen

Het wapen van deze tak Lycklama is geheel anders dan het veel bekendere Lycklama a Nijeholt wapen
Dit komt doordat Rencke via zijn tante verwant aan de Lycklama's was.

Beschrijving:
Gevierendeeld: I. in blauw een gouden klaverblad, II. in zilver drie gouden eikels met groene dop en steel aan een dwarsgeplaatst groen takje, twee naar boven en een naar beneden. III. in zilver drie rode rozen; IV. in rood een gouden korenschoof. Dekkleden rood, binnenzijde zilver. Helmteken: een uitkomende zilveren zwanenkop en hals met rode snavel.

Wapen Rinco van Lycklama, detail van zijn portret uit 1636

Grafsteen
In de Hervormde kerk van Wolvega ligt, vermoedelijk nog onder de vloer, de zerk van Rencke van Lycklama en zijn vrouw Dorothea van Wyckel.

20 apr 1639 Rincko van Lycklama grietman van Weststellingwerd ... der ver. Nederlanden
5 nov. 1654 zijn weduwe Dorothea van Wyckel

Klok
Op de klok van de kerk te Scherpenzeel staat zijn naam vermeld, omdat hij toen grietman van Weststellingwerf was.

Int jaer MDC XXXVIII heeft mij Jacob Noteman in Leeuwarden gegoten. Fusa Ao 1638 pastore Oberto F. Miederhuys in Scherpenzeel cum annexis
Jan Jansen, Sijbrand Cornelis, Bowe Symens, Hermen Tijmens, Rencke van Lycklama gryetman van Stellingwerf westende

Familieleden in het leger

zijn zoon Hans van Lycklama (1615-1659) was van 1629-1631 vaandrig onder kapitein Hotze van Aysma.
zijn kleinzoon Rintje Lycklama (ong. 1653-1691) was vaandrig, kapitein, majoor en luitenant-kolonel

Vaandel
niet bekend.

Compagnie nr. 58
* Rencke van Lycklama (geb. ong. 1593-U1639)
* Kapitein van ?-1626

* Voorganger: ?
* Opvolger: 1. Jacob van Ruffelaer 2. Poppe Bockes van Burmania
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Wolvega

Bronnen / meer informatie
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm|
http://www.stinseninfriesland.nl/LycklamastinsWolvega.htm
http://www.walmar.nl/inscripties.asp
https://www.slideshare.net/sneuperdokkum/lycklama-a-nijeholt-in-nederlandsche-leeuw-2017
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_grietmannen_van_Weststellingwerf

Noten
nvt

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

Friese Nassause Regiment

Kapitein

Friese Nassause Regiment

Luitenant

Rienck van Sytzama

Groninger Nassause RegimentKapitein

Hoogduitse Nassause Regiment

Kapitein

Nicolaas van Boringer

zondag 7 juni 2020

Friese States (14) : Unga State te Edens

Unga State te Edens

Inleiding
Het mooie van sneupen is dat je af en toe hele leuke ontdekkingen kunt doen, want alles is nog lang nog niet bekend. Sterker nog, door digitalisering komt er juist steeds meer online, waardoor je ook weer meer kunt ontdekken.
Onlangs was ik op zoek naar een afbeelding van Unga State te Edens, waarvan ik maar geen afbeelding kon vinden.
De bekende site van Kees Braaksma, 'Stinsen en States in Friesland', noemt slechts heel summier deze state en was zonder afbeelding.
Het probleem is dat verreweg de meeste afbeeldingen allemaal door één persoon zijn gemaakt, namelijk Jacobus Stellingwerf.
Deze Jacobus maakte in 1722/1723 vele tientallen tekeningen van Friese states.
Op deze tekeningen viel technisch nog wel één en ander aan te merken en daarnaast vergiste hij zich ook wel eens in de plaatsnamen die hij erbij schreef.
Dit laatste is lastig omdat je daardoor niet snel op het spoor van die tekening komt.

In dit geval is het dubbel lastig, omdat de state ook nog eens 'Unga State' wordt genoemd.
Unga blijkt hier waarschijnlijk een variant op de oude Friese adellijke naam Unia te zijn.
In de online-collectie van het Fries Museum staat bij de tekening beschreven dat het hier om Unia State te 'Easterein' gaat, waarbij dus met geen woord over Edens wordt gesproken.

Edens is een heel klein dorpje in de voormalige grietenij Hennaarderadeel, die vroeger 8 stemmen had.
Onlangs kon ook al een tekening van Sassinga State in Hennaard geïdentificeerd worden, waardoor van beide states (die vlak bij elkaar stonden) nu tekeningen bekend zijn geworden.

Unia State onder Oosterend, behoort den Eedelen heere .... van Burmannia
(tekening J. Stellingwerf, 1723)
Het gaat hier om Unga State te Edens.

De familie Unia
De familie Unia was vroeger een machtige en invloedrijke familie met diverse states.
Er waren volgens de site www.stinseninfriesland.nl namelijk Unia stinsen en states in Beers, Hallum, Oenkerk, Stiens, Wirdum en Leeuwarden.

Hiervan is vooral de Unia State in Beers het bekendst, omdat hier het poortgebouw is van blijven staan en later er een stalen replica van de oude state is neergezet.
Een Keympe Unia was in 1443 eigenaar van deze state te Beers.

Unga State te Edens
Een oom van deze Keympe, Aede Unga (geboren 1401), was omstreeks diezelfde tijd eigenaar van Unga State te Edens.
We mogen zijn naam waarschijnlijk ook lezen als Aede Unia, dus kan zijn state dan ook Unia State worden genoemd.
Er kan dus vermoedelijk weer ééntje aan het lijstje van Unia States toegevoegd worden.

Waarschijnlijk kwam hierna Aede zijn zus op de state te wonen. Dit was Tieth Keympes Unia, die gehuwd was Rienck Pieters Camstra.
Uit dit huwelijk werd namelijk omstreeks 1440 te Edens Sytze Riencks Camstra geboren, die in 1465 trouwde met zijn volle nicht Ath Aedesdr. Unga/Unia. (1)
Hun dochter Syts van Camstra zal omstreeks 1470 geboren zijn, wellicht op Unga State te Edens.

Omstreeks 1500 huwde zij met Bocke Agges van Herema, waarvan we weten dat hij op 11 maart 1505 overleed te Hennaard en begraven werd in de kerk aldaar.
Omstreeks 1510 trouwde Syts voor de 2e maal met Bocke Riencks van Burmania, zoon van Rienck Upckes die op het Burmaniahuis te Leeuwarden woonde.
Syts overleed in 1517 en werd ook in de kerk van Hennaard begraven.
Haar man Bocke erfde Unga State te Edens.

Hierna kwam de zoon van Syts en Bocke, opnieuw een Bocke van Burmania, op Unga State te wonen.
Bocke jr. is in 1513 ook te Edens geboren en trouwde in 1533 met Frouck Poppesdr. van Heemstra.
Frouck haar moeder heette Teth Auckesdr. van Unia, wiens vader Aucke op Unia State te Wirdum woonde.
Beiden werden in de kerk te Eden begraven.

De volgende generatie op de state te Hennaard was Poppe Bockes van Burmania, die in Edens werd geboren in 1544.
Hij trouwde omstreeks 1570 Clara Georgdr. van Frauenhoven.
Hij was grietman van Hennaarderadeel en beiden werden begraven in de kerk van Edens.

Hierna komt hun zoon Bocke Poppes van Burmania op Unga State te Edens te wonen.
Bocke werd ook grietman van Hennaarderadeel en hij huwde omstreeks 1600 met Frau Upckesdr. van Burmania.
Frau was een achternicht van Bocke en beiden werden begraven in de kerk van Hennaard.

Hun zoon Poppe Bockes van Burmania zal weer de volgende eigenaar/bewoner zijn te Edens.
Hij was kapitein en later sergeant-majoor in het Staatse leger en huwde in 1634 de Groningse Oedt van Sickinghe.
Beiden werden weer begraven in de kerk te Edens.

Vervolgens werd hun zoon Bocke van Burmania, geboren in 1637 erfgenaam en verkreeg zo o.a. Unga State te Edens.
Hij huwde in 1661 Jets Lucia Houwerda van Meckema, maar zij overleed al op jonge leeftijd in 1669, waarna Bocke opnieuw huwde in 1671 met Luts van Aylva.
Luts was afkomstig van de State Brandstede te Holwerd.
Zij was een dochter van de kolonel Hessel Meckema van Aylva en gravin Elisabeth van Althann, wiens knielende beelden in 2019 weer in de kerk van Holwerd werden teruggeplaatst.
Bocke woonde tot 1681 op Snelgersma te Appingadam en daarna te Holwerd, op Tjessens state.
Dit klopt dan ook weer met het stemkohier uit 1640, welke aangeeft dat Sybren Rinkes de 'meyer' oftewel de huurder van de state was.
In de kerk van Edens hangt nog een restant van zijn rouwbord (2)

Restant wapenbord Bocke van Burmania (1637-1702) in de kerk te Edens.

Luts van Aylva was daarvoor nog gehuwd geweest met Wolf Sigismund baron von Schratenbach en hun zoon Wilhem Frederich von Schratenbach was generaal-majoor en huwde in 1693 Juliana Dorothea van Aylva. Wilhelm overleed reeds in 1705 en zo kan het dat wij 'mevrouw Schratenbagh', ofttewel Juliana van Aylva, in 1728 als eigenaar van Unga State te Edens tegenkomen.

Als Jacobus Stellingwerf in 1723 een tekening maakt van Unga State te Edens, woonde er al dus al bijna een eeuw geen adellijke familie meer op.
De boerderij werd immers toen ook verhuurd aan Foppe Tjallings, zo blijkt uit het stemcohier van 1728.
De mensen in de buurt die Stellingwerf zal hebben gevraagd, zullen amper geweten hebben wie toen de eigenaren nog waren. Wel wisten ze dat het eeuwenlang in handen van de familie Burmania was geweest. Dat zal de reden zijn geweest dat de tekenaar er nog wat twijfelachtig '...... van Burmania' invulde, achter de tekst: Unia State onder Oosterend, behoort den Edelen heere ....'

Het kleine dorpje Edens ligt vlakbij het veel grotere Oosterend, vandaar dat er staat 'onder Oosterend'.

Unga State te Edens
Schotanus atlas, Hennaarderadeel, 1718

Stemkohier van Edens.
Het werd hier dus 'Burmania Staaten' genoemd.

Bronnen:
https://collectie.friesmuseum.nl/
http://www.stinseninfriesland.nl/UngaStateEdens.htm
https://www.facebook.com/groups/280858859717473/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Snelgersma

Noten:
(1) De familierelaties tussen de Unga's en Unia's is echter nog niet genealogisch bewezen en berust nog op onzekerheden.
(2) In juni 2020 werd door Hessel de Walle de tekst van het helaas grotendeels verdwenen rouwbord van Bocco van Burmania (1637-1702) in de kerk te Hennaard gepubliceerd:

"De h: ed: welgebooren heer Bocco van Burmania in leeven old raad ter admiraliteit in 't Noorder Quatier en tegenwoordig geweesen gecommitteerde vomacht ten landsdage wegens de grietenije van Hennaarderadeel sonder mans oihr na t e laaten ende also de laatste van deeze tack. Aetatis [65] jaaren. Obiit 8 julius 1702"

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

maandag 1 juni 2020

De namen en wapens op de kleine klok te Wommels verklaard

Kleine klok te Wommels

In de toren van de Hervormde kerk te Wommels hangen twee oude klokken, waarvan de grote uit 1494 dateert.
De kleine klok is echter nogal bijzonder door de vele namen en wapens die erop staan.
Via een onderzoek en een recent bezoek aan de klok was er voldoende informatie voor een blog.

Op de kleine klok staat de volgende tekst vermeld:

Henrick Wegewart het my ghegoten in der stad Campen anno 1611
Hottinga-Heerma Offenhuysen-Waltinga Yongema-Lyauckema Ailva-Camminga Heerma-Hoytema
Gosse Gosses Gerben Gosses ... son
die karckfoogden tot Wommels anno 1611

Het betreft hier dus een flinke lijst van namen en de vraag rees op wat nu de relatie is tussen al deze personen.
De onderste regel meld dan wel dat het hier om de kerkvoogden van Wommels zou moeten gaan, maar daarvoor zijn er teveel namen.
Normaliter had een dorpskerk aan 2 of 3 kerkvoogden wel voldoende.

Nader onderzoek naar het verband van deze familienamen leverde voldoende inzicht op, om hier een korte blog aan te wijden.
Helaas is een (klein) gedeelte van de tekst nog onbekend, waardoor 100% compleetheid nog niet mogelijk is.

Zeker is dat de klok in 1611 te Kampen gegoten is door de bekende klokgieter Hendrick Wegewart.
Het gaat dus ook om kerkvoogden uit Wommels die in 1611 deze functie bekleedden.

Aangezien de tekst met de kerkvoogden uit 1611 om drie namen heen staat vermeld, lijkt het mij voor de hand liggend dat zij in 1611 de kerkvoogden waren.
In dat geval zullen Douwe van Hottinga en Laes van Jongema waarschijnlijk geldschieters zijn geweest voor de aanschaf van de klok.

Zolang er geen lijst van kerkvoogden is, is er overigens nog geen 100% zekerheid omtrent de kerkvoogden.

Vrijwel zeker gaat het hier om de volgende vijf personen uit Wommels:

Douwe van Hottinga
Laes van Jongema
Gosse Gosses Sippens
Gerben Gossen Sippens
.................son (Yme Derksen?)

De 'kleine' klok uit 1611 in de toren van de Hervormde kerk te Wommels.

Nr. 1 : Douwe van Hottinga

Douwe van Hottinga (ong. 1575->1638) was een zoon van Douwe van Hottinga (ong. 1530-?) en Luts Herema (ong. 1530-1604).
Hij woonde te Franeker samen met zijn vrouw Habel Offenhusen.
In 1606 kopen zij haar familiestate Offenhusen te Achlum.
Mogelijk was hij echter ook eigenaar en bewoner van Hottinga State (of: stins) te Wommels, waardoor hij kerkvoogd kon worden in dit dorp. In dat geval zou hij Wommels zomers hebben kunnen bewoond en winters de stadsstate.
De wapens van Douwe zijn ouders staan afgebeeld op de klok.

--> HOTTINGA ⁕ HEREMA

Wapen Hottinga (Stamboek van den Frieschen Adel)

Wapen Herema (CBG familiewapens)

Habel haar ouders waren Frederick van Offenhusen (1543-1588) en Rieme van Waltinga (ong. 1540-?).
Deze Frederick ondertekende in 1566 het Verbond der Edelen en werd in 1580 grietman van Franekeradeel.
Frederick bewoonde de familiestate Offenhusen te Achlum.
De wapens van Habel haar ouders staan beide afgebeeld op de klok.

--> OFFENHUSEN ⁕ WALTINGA

Wapens Offenhusen-Waltinga
afgebeeld op portret Ath van Offenhusen, een zus van Rieme.

Nr. 2 : Laes van Jongema
Laes van Jongema (ong. 1546-1626) woonde te Wommels en hij was ontvanger-generaal van Friesland.
Oorspronkelijk is hij een Walta, maar zijn vader Doecke van Walta (ong. 1510-1551), noemde zich later Jongema.
Zijn moeder heette Trijn van Liauckema (ong. 1520-1582).
De wapens van Laes zijn ouders staan beide afgebeeld op de klok.

--> JONGEMA ⁕ LIAUCKEMA

Wapen Jongema (Stamboek van den Frieschen Adel)

Wapen Liauckema (inscriptie uit een Album Amicorum)

De namen 'Yongema' en 'Liaucama' boven de wapens.

Laes van Jongema was tweemaal getrouwd.
Omstreeks 1570 huwde hij (1) met Luts van Aylva (1545->1580).
Zij was een dochter van Frans van Aylva (1513-1563) en Tjemck van Cammingha (ong. 1515-1546).
De wapens van Luts haar ouders staan beide afgebeeld op de klok

--> AYLVA ⁕ CAMMINGHA

Wapen Aylva (CBG familiewapens), welke nogal afwijkt van het meest gebruikte wapen.
Zijn tak had echter een compleet ander wapen, die met de lelie. Het wapen van zijn vader staat afgebeeld in de 32 wapens van het voormalige Amelandshuis te leeuwarden.

Wapen Cammingha
(Stamboek van den Frieschen Adel)

detail van het hert op het Cammingha-wapen.

Laes van Jongema was tweemaal getrouwd.
Omstreeks 1570 huwde hij (2) met Habel van Herema (ong. 1546-1626).
Zij was een dochter van Wigle van Herema (ong. 1500->1556) en Gerlant Uninga van Hoytema uit Tzum.
De wapens van Habel haar ouders staan beide afgebeeld op de klok.
NB: Heerma is overigens hetzelfde als Herema.

--> HEREMA ⁕ HOYTEMA

Wapen Herema (de tak van Tzum, Stamboek van den Frieschen Adel.

Wapen van Homme Hoytema van Ockema uit een wapensteen van de
voormalige Hoytema State te Buwaldabuorren (Tjerkwerd).
Het Ockema wapen bestaat uit twee klavers (rechtsboven en linksonders) en het Hoytema wapen uit een roos en eikel (linksboven en rechtsonder).
Op de klok dus het originele Hoytema wapen: gedeeld, links een halve Friese adelaar en rechts doorsneden: a een roos; b; een eikel.

DE KERKVOOGDEN

nr. 3 : Gosse Gosses
nr. 4 : Gerben Gosses
nr. 5: ........ ..........son

Opvallend genoeg is van deze drie personen alleen het mannenwapen afgebeeld en dus geen vrouwenwapen.
Dat zal waarschijnlijk betekenen dat van hun alleen hun eigen wapen is afgebeeld en dat het dus zeker om drie mannen gaat.
Daarnaast is het bijzonder dat bij deze drie personen de volledige naam, dus voornaam en patroniem, vermeld is en geen familienaam.
Bij alle andere bovengenoemde namen is slecht de familienaam vermeld.
Van de derde persoon zijn helaas alleen de laatste drie letters bekend, omdat de klok daar in het verleden ooit is gebarsten.

Verder staat om deze drie wapens de volgende tekst vermeld:

DIE .............KARCKE...........FOOG...........DEN
TOT............ WOMMELS......ANNO...........1611

Zowel Gosse als Gerben zijn in de 16e en 17e bekende Sippens voornamen.
Even buiten Wommels ligt de terp 'Sippens' en de bewoners daarvan noemden zich destijds naar die terp. Deze familie hoeven dus geen directe familie van elkaar te zijn.
De genealogie Sippens is tot op heden helaas nog niet goed uitgezocht, waardoor nog niet bekend is of ze familie van elkaar zijn.
In principe zou Gosse Gosses de vader van Gerben Gosses kunnen zijn, maar het lijkt minder waarschijnlijk dat vader en zoon beiden kerkvoogd in hetzelfde dorp waren.
Hierdoor(?) zijn ook het 2e en 3e wapen niet meer compleet. Het rechterveld is helaas volledig blanco, waardoor we niet weten welk wapen ze ooit hebben gevoerd.

De drie mannenwapens van de kerkvoogden op een rij.

--> Familiewapen GOSSE GOSSES (SIPPENS)

(beschrijving: gedeeld: links een halve Friese adelaar en rechts twee klavers paalsgewijs, in het midden daarvan een wassenaar)

Een oude afbeelding van familiewapen Sippens.
Duidelijk is dat de klaver consequent onderdeel van het Sippens wapen is, maar het aantal verschilt wel soms.
Ook het doorstoken hart is (bij een bepaalde tak?) onderdeel van het wapen.

--> De naam GOSSE GOSSES (SIPPENS) boven het wapen.

--> de tekst 'KARCK' en 'WOMMELS'

De naam GERBEN ⁕ GOSSES (SIPPENS)

Waarschijnlijk is Gerben Gosses (ong. 1580-?) de vader van Gosse Gerbens Sippens en Rinnert Gerbens Sippens.
(Mogelijk is Gosse Gosses een boer van deze Gerben of de vader.)

--> Wapen van GERBEN GOSSES (Sippens)

--> De naam '....... SON'

dhr. H.W. Kuipers heeft in zijn boekje over de kerk van Wommels deze naam als Yme Derksen verklaard. Wellicht had hij hier een bron voor? Misschien dat een lezer van deze blog hierbij hulp kan bieden, wie deze persoon dan is.

RANDSCHRIFT

Bovenin heeft de klok ook een randschrift:

Henrick Wegewart het mij ghegoten in der stadt Campen anno 1611.

--> de naam HENRICK WEGEWART

1955

In 1955 is de oude klok uit 1611 volledig 'omgegoten' waarbij dankzij een mal, er een exacte kopie is ontstaan.
Als toevoeging kreeg de klok toen nog de Friese tekst:

'OMGETTEN VAN BERGEN HEILIGERLEE A.D. 1955'

--> HEILIGERLEE A.D. 1955

--> OMGETTEN

bronnen:
http://www.stinseninfriesland.nl/HottingaStateWommels.htm
https://www.friesgenootschap.nl/images/dvf/DVF-0244-1886-16.pdf
Bij deze wil ik de dhr. Minne Zijlstra, kerkrentmeester van PKN Wommels bedanken voor de rondleiding in de kerk en toren.