Op vrijdag 11 december werd bekend dat het portret van Hette van Hobbema weer terug komt naar Nederland. Het gaat hier om een schitterend portret van een rijke inwoner van Witmarsum.
Hieronder meer over de achtergrond van deze persoon, zijn woonplaats en zijn familie.
 |
| Portret van Hector van Hobbema (1595-1667), geschilderd in 1634 door Wybrand de Geest. |
Achtergrond
Het is mij nog niet zeker of de familie Hobbema tot de Friese adel behoort, zeker is dat hun huwelijken wel in die kringen waren. Het bekende (maar achterhaalde) Stamboek van den Frieschen Adel vermeld deze familie echter niet.
De genealogie is tot op heden nog niet goed in beeld gebracht, hopelijk dat iemand dit binnenkort oppakt.
Er zijn twee states bekend van deze familie: in Witmarsum en Dronrijp.
Die van Dronrijp is vermeld op de bekende site van Kees Braaksma, www.stinseninfriesland.nl.
Echter die van Witmarsum is tot op heden niet echt bekend.
Verder is van Hobbema State in Dronrijp niets bekend over de link met de familie Hobbema.
 |
Hobbema State van den hr. Sjuk van Humalda onder Dronryp, 1723
Tekening door J. Stellingwerf, 1723
(Fries Museum) |
Hette, of in het latijn Hector, werd in 1595 geboren als zoon van Jelle Greolts van Hobbema en Christina Albada. Omstreeks 1620 trouwde Hette met Tialck van Hoytema (ong. 1595-1639).
Tialck was een dochter van Hoyte Reyns van Hoytema en Bauck Epesdr. van Aylva.
Deze Hoyte ligt begraven in de kerk van Witmarsum, waarschijnlijk door het feit dat hij met een echte Witmarsumer was getrouwd. De familie Van Aylva had namelijk hun roots in dit dorp in de Zuidwesthoek.
Bauck van Aylva van weer een dochter van Epe Alefs van Aylva en Auck Andriesdr. van Sickema.
Hun prachtige portrettenzerk ligt ook nog te pronken in de later zo genoemde Koepelkerk te Witmarsum.
 |
Grafzerk van Epo van Aylva en zijn vrouw Auck van Sickema in de kerk van Witmarsum.
Tekening door Albert Martin, ong. 1860-1890.
(Fries Museum) |
Hette van Hobbema was van 1636-1653 dijkgraaf van Wonseradeels Zuider Zeedijken, een belangrijke functie die ongetwijfeld wel goed zal zijn betaald. Het belang van een goede zeewering was in die tijd ontzettend belangrijk.
Uit het huwelijk tussen Hette van Hobbema en Tialck van Hoytema is zeker één zoon bekend, Hoyte van Hobbema, vernoemd naar zijn grootvader Hoyte van Hoytema.
Hoyte trouwde in 1655 met Catharina Hayes van Rinia uit Driesum. Hij ligt begraven in de kerk van Witmarsum bij zijn grootouders. Zij zullen vrij zeker dan ook op Hobbema State hebben gewoond. Hierna is de state dus vererfd naar hun zoon Hector van Hobbema, die vermeld werd op de tekening van Stellingwerf.
 |
Tekening van de grafzerk van Hoyte van Hoytema en zijn vrouw Bauck van Aylva en van Hector van Hobbema in de kerk van Witmarsum.
Tekening uit ong. 1860-1890 door Albert Martin.
(Fries Museum) |
Hobbema State te Witmarsum
Hoewel dus (nog) niet vermeld op de site 'Friesestinsen', is het wel degelijk een Friese state van belang.
Gelukkig heeft de bekende tekenaar Jacobus Stellingwerf er in 1723 een tekening van gemaakt, wat tegelijk ook de enig bekende afbeelding ervan is.
Het is een typisch Friese state, geen groot kasteel, maar een flinke woning met aanbouw en een groot omgracht voorterrein. Via een poortgebouw betreed je het terrein en aan de rechterzijde is nog een ophaalbrug te zien.
In 1723 is de state zoals door Stellingwerf beschreven, eigendom van Hector van Hobbema.
Het gaat hier om een kleinzoon van de Hector van het schilderij. Van deze kleinzoon is verder nog niets bekend.
 |
Hobbema te Witmarsum, behoort den heere Hector van Hobbema, 1723
Tekening door J. Stellingwerf, 1723
(Fries Museum)
|
Veel Friese states behielden hun oude naam, ook als ze in handen van andere families waren gekomen door vererving of koop. Maar het gebeurde ook regelmatig dat de state naar de nieuwe eigenaren werden vernoemd. In het geval van Hector van Hobbema lijkt dit laatste ook het geval.
De ouders van Hector waren Jelle Greolts van Hobbema en Christina van Albada.
Van hun is bekend dat ze in 1605 (mede) eigenaar waren van Itsma State te Terzool en dat ze in Sibrandabuorren woonden.
Overigens staan hun beider wapens geschilderd op het portret van Hector van Hobbema.
Zoals gebruikelijk werden meestal de wapens van de ouders afgebeeld om de afkomst aan te geven.
 |
| alliantiewapens Hobbema-Albada op portret van Hette van Hobbema (1595-1667) |
Dit geeft aan dat Hector door huwelijk in Witmarsum terecht zal zijn gekomen.
Zoals hierboven al gemeld trouwde hij ong. 1620 met Tialck van Hoytema.
Deze Tialck was namelijk al weduwe van Tjaert van Aylva, waarmee zij in 1609 was gehuwd.
Hoewel de Aylva familie OER-Witmarsum is, woonde hij op Jarla State te Wetsens en zijn ouders in Dokkum. Echter zijn grootvader, Douwe van Aylva, ligt in de kerk van Witmarsum begraven.
Er is echter nog een link met de Aylva familie.
Tialck haar moeder was Bauck Epesdr. van Aylva, overleden in 1594 en begraven in de kerk te Witmarsum. Zij was een dochter van Epe Alefs van Aylva (ong. 1520-1557) en Auck Andriesdr. van Sickema (?-1575). Van deze Epe is bekend dat hij in 1543 te Witmarsum woonde, niet op het stamslot Aylva State, maar op 'Rijpend'.
In 1552 heeft hij een harnas in huis en zij liggen beide begraven in de kerk van Witmarsum onder een prachtige portrettengrafzerk.
Dit geeft aan dat zij een machtige familie waren en van betekenis waren.
Aylva op Rijpend
De aanduiding Rijpend is nu ook goed te verklaren.
Aan de weg van Witmarsum naar Arum, kun je rechts afslaan naar het buurtschap De Hemert. Deze laan heet nog steeds de Rijpenderlaan.
 |
| De Rijpenderlaan, als afslag van de Arumerweg van Witmarsum naar Arum. |
De familie Van Aylva moet dus hun state in deze buurt hebben gehad.
Echter, op de bekende Schotanuskaart uit 1718 staat geen Aylva State vermeld, maar wel op die locatie de Hobbema State!
Het kan dus bijna niet anders zijn dat het hier om dezelfde state gaat en dat de naam dus in Hobbema is veranderd, nadat het eigendom was overgegaan naar deze familie.
 |
| Hobbema State bij Witmarsum (Schotanus atlas, 1718) |
Nu is ook de huidige locatie goed terug te vinden. Op de bovenstaande afbeelding van Google Maps, moet Hobbema State op de plek hebben gestaan bij de kruising van de Arumerweg-Rijpenderlaan, op de plek van het bosje. Er is dus weinig terug te vinden van de state van weleer.
Jarla State te Wetsens
Zoals al gemeld is de familie Hobbema nog niet goed genealogisch onderzocht.
Zo is er de bekende kapitein Tjaard Tjebbes Hobbema (ong. 1550-1605) uit Oosternijkerk.
Zijn ouders zijn nog niet bekend, maar zijn achternaam is bij zijn huwelijk duidelijk vermeld. Echter nu is ook zijn voornaam wel interessant, immers de voornaam Tjaard komen we ook telkens bij de familie Aylva tegen.
In 1611 overleed Haye Hayes Rinia op Jarla State te Wetsens en hun kleindochter Catharina Hayes Rinia huwde weer met Hoyte van Hobbema.
Opvallend genoeg woonde omstreeks 1600 ook Sjouckien Hobbema op Jarla State. Zij was een dochter van kapitein Tjaerd Tjebbes Hobbema en was op 26 juli 1606 te Dokkum getrouwd met Heere Conradi.
Een andere zoon van Tjaard Tjebbes was Otto Tjaards Hobbema, die in 1616 te Dokkum trouwde met Margriet Arents Boymer. Hij woonde toen op Groot Jarla te Wetsens.
Zoals hierboven al gemeld woonde ook Tjaert van Aylva, de eerste man van Tialck van Hoytema op Jarla State te Wetsens.
Wapen
Hiermee is de relatie tussen deze twee takken Hobbema al duidelijk geworden.
Ook het wapen van deze twee takken lijkt hetzelfde te zijn.
De grafzerk van Doetke van Hobbema is nog deels te zien op de zerk in de kerk van Kollum. Zij was een dochter van kapitein Tjaard Tjebbes Hobbema en was in Kollum gehuwd met notaris Jurjen Sjoerds Ytsma.
 |
| Grafzerk van Doetke van Hobbema in de kerk van Kollum. |
 |
grafzerk Doetke Hobma (Hobbema) in de kerk te Kollum
(foto: Hessel de Walle) |
 |
| Hobbema familiewapen op portret Hette van Hobbema |
Duidelijk is dat het Hobbema wapen gedeeld is: links in goud de bekende Friese halve zware adelaar en rechts doorsneden: boven twee rode rozen op een witte achtergrond en onder en eikel op goud.
Op het portret van Hette van Hobbema staat dit wapen prachtig in kleur afgebeeld, dus daarover is geen twijfel. De zerk in Kollum is wel deels versleten, maar het wapen is nog duidelijk herkenbaar.
Hiermee is feitelijk wel bewezen dat ze allemaal tot dezelfde Hobbema familie behoren, alleen moet de relatie nog worden onderzocht.
Bewoners/eigenaren van Hobbema State te Witmarsum
| Jaartal |
Bewoners |
Overige |
| in 1543 |
Epe Alefs van Aylva +
Auck van Sickema |
'woonde op Rijpend' |
| ong. 1590 |
Hoyte Reins van Hoytema +
Bauck Epesdr. van Aylva |
niet zeker of zij hier woonden. |
| ong. 1620-1667 |
Hette van Hobbema +
Tialck van Hoytema |
zij is een dochter van Hoyte. |
| ong. 1655-1690 |
Hoytema van Hobbema +
Catharina Hayes van Rinia |
zoon |
| ong. 1690->1723 |
Hette van Hobbema |
zoon |
Links
https://www.frieseregimenten.nl/officier/tjaard-tjebbes-hobbema/
http://www.stinseninfriesland.nl/JaerlaStateWetsens.htm
http://www.stinseninfriesland.nl/HobbemaStateDronrijp.htm
https://pure.knaw.nl/ws/portalfiles/portal/475864/aelua.pdf
