Saxo Finia, een belangrijke Fries in Brussel

Supersneuper Hans trof vandaag weer een mooie Friese wapenafbeelding aan in het Album Amicorum van Henricus van der Borch (?-1637), zoals die op de website van Europeana staat vermeld.

Het gaat hier om Saxo Finia, een Fries van geboorte.

De achternaam Finia is meteen al lastig, want deze werd ook wel als Fynia, Phinia, Fijnia, Fijnja, Fyngie, etc. geschreven.
De gehele genealogie Finia is echter nogal incompleet, zo was er voor 1585 ook nog een Sas Finia, die gehuwd was met Tryn Douwes.
De kans is groot dat de Friese naam van deze Saxo dan ook Sas is, en dat bovengenoemde Sas Finia een oom (of grootvader) van hem was.
 

Bijdrage van Saxo Finie 'Frise' in het Album Amicorum van Henricus van der Borch (?-1637), op 11 november 1600 te Douai. 
www.europeana.eu

Deze Saxo Finia heeft een belangrijke rol gehad in de Spaanse Nederlanden.
Hij was namelijk tegelijk secretaris van de (Spaanse) Raad van State (1638-1664) en secretaris van de Geheime Raad (1625-1654).
Voor deze functie woonde hij te Brussel.
Een latere opvolger van Viglius van Aytta (1507-1577), zo zou je deze Saxo Finia dus kunnen noemen.
Immers, Viglius was o.a. voorzitter van deze Geheime Raad.
Met daar meteen bij vermeld, dat hij de belangrijkheid en nog hogere functies van de bekende Viglius natuurlijk niet kon evenaren.

Saxo zal omstreeks 1580 geboren zijn ergens in Friesland, mogelijk in (de buurt van) Achlum omdat daar een Finia/Phinia State was.
Waarschijnlijk waren Feddrick van Finia en Maycke van Cronenburgh zijn ouders, die staan tenminste ook zo vermeld in het genealogische werk van Abraham Ferwerda.
Qua datering komt dit goed overeen, want zijn ouders moeten omstreeks 1575 gehuwd zijn.

Saxo heeft in 1600 aan de Franse universiteit te Douai gestudeerd, omdat hij in dat jaar de bijdrage in het Album Amicorum van zijn studiegenoot Henricus van der Borch (?-1637) plaatste.
Later maakte hij een Latijns gedicht voor Justus Rijckius, welke bewaard is gebleven in de verzameling van Janus Gruterus (1560-1627).

In 1619 is Saxo getrouwd met Anne Dumay (of: du May).

Volgens de wikipedia pagina over Saxo kreeg hij na het overlijden van zijn baas, secretaris Philippe Prats, in 1617 een jaarlijkse rente, waardoor hij kon rentenieren.
Dit werd hem toegekend, door het feit dat zijn (voor) ouders Friesland hadden verlaten om zich in te zetten voor 'God en zijn prinsen', wat de Roomse landvoogden der Spaanse Nederlanden moeten zijn.

Dit gegeven klopt dan weer mooi met de voorgestelde ouders Feddrick van Finia en Maycke van Cronenburgh.
Immers van hun is nu bekend dat zijn gevlucht zijn tijdens de opstand, want hun namen en wapens staan vermeld in de Conscriptio Exulum Frisae.
Vermeldenswaard is dat Maycke van Cronenburgh een dochter is van de bekende Friese schilder Adriaen van Cronenburgh (ong. 1545-ong. 1604), die ook zijn toevlucht in het buitenland had gezocht.
 

Familiewapen van Feddrick Fijnia en zijn vrouw Maycke van Cronenburg
Conscriptio Exulum Frisiae (1580-1587)

Na zijn overlijden in 1664 werd hij te Brussel in het (Geschoeide) Karmelietenklooster begraven, welke helaas niet meer bestaat.

Wapen
Het wapen van deze Feddrick gelijk aan die van Saxo in het Album Amicorum.

Verder is opvallend dat het wapen van Finia een grote gelijkenis heeft met die van het bekende adellijke geslacht Botnia.
Ook deze heeft een geharnaste arm met zwaard in de hand.
Een verschil is echter dat het Finia wapen gedeeld is, met links de bekende Friese halve adelaar.
Ook het helmteken is anders, want Finia heeft een adelaar als helmteken.
Van een familierelatie tussen Botnia en Finia is niets bekend, dus het zal dus op toeval berusten.

Wel was Feddrick majoor geweldige in het Spaanse regiment van overste Georg van Liauckema.
Mogelijk dat het wapen dus gekozen is door het beroep van deze Feddrick.

Beschrijving:
Wapen: in blauw een omgewende beklede zilveren rechterarm, goud gegalonneerd, de benedenarm horizontaal, in de hand houdende een zilveren zwaard met gouden gevest.

Familiewapen Fijnia
 (CBG Familiewapens)

---

Links:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Saxo_Finia
https://www.dbnl.org/tekst/aa__001biog07_01/aa__001biog07_01.pdf
https://nl.wikipedia.org/wiki/Janus_Gruterus
https://www.frieseregimenten.nl/officier/feddrick-van-fynia/ 

 

Een Friese grafsteen in Leiden

Toen Supersneuper Hans afgelopen week in Leiden was, zag hij in de Pieterskerk een zerk staan.

Een foto stond al snel op Twitter, met de tekst '...met Fries familiewapen'.

En ja, als er twee wapens op staan, die beide in de linker helft de 'Friese adelaar' hebben, kan dat bijna niet missen.

Grafzerk van Hotze Fockesz. in de Pieterskerk te Leiden.
Het wapen van zijn moeder is die van Jeppema.
(foto: Supersneuper)

De steen

Op de steen staat de volgende tekst:

'Hotze Fockesz. geboren den IX Novembris Ao 1584, is gestorven den XXVI Augusti Ao 1604 en[de] hier begrave'

Het gaat dus om slechts één persoon, die dus bijna 20 jaar oud was toen hij overleed.
Hij is dus begraven in de Pieterskerk te Leiden, omdat daar de grafsteen nog aanwezig is.
In de Grafboeken van Leiden uit 1610, 1647 en 1665 staat zijn naam overigens ook vermeld met daarbij de exacte locatie: 'Noord-binnenwandeling nummer 56'.

Dat ook de geboortedatum vermeld is op een zerk is nogal bijzonder, dit gebeurd slechts zelden.
Misschien dat Hessel de Walle kan uitzoeken op hoeveel stenen dit het geval is in Friesland.

In het midden van de steen staan twee wapens afgebeeld, ongetwijfeld de ouders van de jongeling, die dus zelf ongehuwd overleed.
Een eerste zoektocht naar de wapens, levert het volgende op.

De wapens
Het rechterwapen in de ruitvorm is die van zijn moeder.
Dit wapen bevat rechts vier vakken, van boven naar beneden: klaver, lelie, lelie, klaver en links de halve Friese adelaar.
Als helmteken een lelie.
Het is een opvallend wapen, namelijk die van de familie Jeppema.
In de wapendatabase van Hessel de Walle, staat dit wapen eveneens afgebeeld, ook hier gelukkig ongeschonden.

Grafzerk van Lutske Anes Bangma, gehuwd met Jeppe Abbesz. Jeppema, in de kerk van Menaldum.
Het linkerwapen is Jeppema, rechts zal dan van Banga zijn.

Duidelijk is dat het hier dus om een Jeppema wapen gaat, echter een nogal afwijkend van het andere bekende Jeppema wapen.
In zowel het 'Stamboek' als de database van het CBG staat deze vermeld als een dubbele adelaar met een blauw hartschild met daarin een ster.

Familiewapen Jeppema
(Stamboek van den Frieschen Adel)

 

familiewapen Jeppema
(CBG familiewapens)

Botnia / Jeppema
De eerste relatie leggen we dan uiteraard met de drager van hetzelfde wapen, Jeppe Abbesz. Jeppema, wiens vrouw begraven ligt in de kerk van Menaldum.
Helaas staat er op de bekende site van Simon Wierstra geen genealogie van Jeppema en ook het Stamboek van den Frieschen Adel heeft er slecht een paar generaties vermeld.

Hierbij staat Jeppe Abbesz. Jeppema helaas niet bij vermeld.
De familie Jeppema is dus vroeg uitgestorven en een Ansck Jeppesdr. van Jeppema trouwde omstreeks 1480 met Syds Tjallings van Botnia.
Hun zoon Tjalling Sydses van Botnia werd ook wel Tjalling Jeppema genoemd, vermoedelijk omdat hij eigenaar van Jeppema State te Westernijkerk was.

Jeppema State te Westernijkerk
Tekening van J. Stellingwerf, 1722

Vervolgens trouwde zijn zoon, Syds Tjallings van Botnia ong. 1530 met Bauck Abbesdr. van Camstra.
Zij woonden op Hottinga State te Nijland, maar mogelijk was Jeppema State nog familiebezit.
Zij hadden echter een zoon waarvan de voornaam niet bekend is.
Mogelijk, ja het is wat vergezocht, is dit een Abbe van Botnia en noemde hij zich weer Abbe Jeppema naar het familiebezit?

Deze zou dan een zoon kunnen hebben gehad, Jeppe Abbesz. Jeppema, wiens vrouw Lutske Anes Banga dus in 1595 stierf en in de kerk van Menaldum ligt begraven.
Hij droeg dan in elk geval een eigen wapen en niet het bekende Botnia wapen, wat dan te verklaren is omdat hij een andere naam voerde.
 

Hotze Fockesz.
Hotze Fockes werd dus op 9 november 1584 geboren en zijn vader had dus de voornaam Focke.
Er is dan een huwelijk geweest tussen een Focke N.N. en een N.N. Jeppema, omdat het vrouwenwapen op de zerk dus het Jeppema wapen is.
 
Het gaat hier om Focke Tjercx die gehuwd was met Tryn Jeppema.
Focke van secretaris van Oostdongeradeel van 1582 tot na 1591.
 
Mogelijk dat zijn zoon Hotze dus al vroeg naar Leiden vertrok, omdat Leiden in die tijd uiteraard de lakenstad bij uitstek was.
Zijn vrouw is dan waarschijnlijk een zuster van Jacob van Jeppema, die lakenkoper te Leeuwarden was.

Jacob van Jeppema
Jacob Johannesz. van Jeppema werd omstreeks 1550 geboren als zoon van Johannes Jacobs Jeppema en Impk Ayes..
Omstreeks 1585 trouwde hij met Okje Boelema, dochter van Augustinus Boelema en Catharina van Arum.
Van deze Jacob is bekend dat hij lakenkoper was, dus hij zal vaak in Leiden zijn geweest.
Zijn vrouw Okje overleed op 23 oktober 1594 en lag begraven in Leeuwarden, maar haar zerk werd later overgebracht naar Minnertsga.

Familiewapens Jeppema-? op grafzerk van Ockien Boelema, huisvrouw van Jacob van Jeppema.

De tekst op de steeen is als volgt:

Hier leit begrave de eerbare Ockien Bolema dhuvisvrou va Iacob Ieppema en is gervst anno 1594 de 23 octobris

In het midden van de zerk twee wapens: Jeppema en Boelema.
Opnieuw dus een Jeppema wapen en ook hier weer boven de lelie en onder de klaver.
In het midden een soort kruis en links weer de halve Friese adelaar.
Het gaat hier dus weer om een variant op het Jeppema wapen.
Opvallend is dat het rechterwapen is afgesleten of vernield, terwijl het Jeppema wapen nog intact is.
Het helmteken is een lelie.

Van deze Jacob van Jeppema is nog een bijdrage uit 1573 in het Album Amicorum bekend van Poppe van Feytsma.

Bijdrage uit 1573 te Douai van Jacobus van Jeppema in het Album Amicorum van Poppe van Feytsma

Ook in deze bijdrage hetzelfde wapen als op de grafzerk, echter met de klaver boven en lelie onder!
Mogelijk dat één van de kunstenaars een foutje heeft gemaakt?
Overigens zijn hierdoor nu wel de kleuren van het wapen bekend.

Een familierelatie tussen Jacob Johannesz. van Jeppema en Jeppe Abbes van Jeppema heb ik helaas nog niet kunnen vinden.
Hopelijk dat anderen nu mee kunnen zoeken naar verdere informatie en verbindingen.
Een wat betere genealogie Jeppema zou daarbij het doel kunnen zijn.

---

Links
http://www.stinseninfriesland.nl/JeppemaStateWesternijkerk.htm
https://www.walmar.nl/inscripties.asp
https://www.walmar.nl/wapens.asp
https://www.hvnf.nl/2021/05/alba-amicorum-met-friese-inscripties-en-meer/ 
http://www.mpaginae.nl/Stamboek/FrAdel.htm 
http://www.mpaginae.nl/Galilea/Mensonides.htm 
https://www.erfgoedleiden.nl/component/lei_files/download/id/2088
https://www.hvnf.nl/2018/06/expositie-de-historie-van-jeppemastate-en-de-kerk-van-westernijtsjerk/ 
https://fy.wikipedia.org/wiki/Jeppemastate_(Westernijtsjerk) 
https://allefriezen.nl/