De Friese familie Van Herema en hun kasteel Poelwijk

Het was vandaag een grote verrassing om de familie Van Herema tegen te komen als eigenaar van een kasteel in Gelderland.

De familie Van Herema is een oude adellijke Friese familie, waarvan hun genealogie beschreven staat in het bekende 'Stamboek van den Frieschen Adel'. Hun oorsprong ligt in het oude Friese terpdorp Tzum, destijds in Franekeradeel.
Zo was aan het begin van de 80-jarige oorlog Douwe van Herema nog substituut-grietman van Wonseradeel en was in Bolsward de Herema State het stamhuis.

De Groningertak van de Herema's woonden en werkten hierna vele generaties lang in de provincie Groningen,
Een deel van deze tak wordt ook op een bepaald moment wel 'Herema tot Holwinde' genoemd.
Dit was een borg in Groningen die in hun bezit was gekomen.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Holwinde

Borg Holwinda
(wikipedia)

Douwe zijn kleinzoon, Ludolf van Herema (1585-1670), woonde samen met Bele Sickinghe op deze Groninger borg Holwinde.
Hun dochter Lucia van Herema (1624-?) had een zeer oud getijdenboekje in haar bezit, welke nu in het Museum Catharijneconvent wordt bewaard. Hierin staan ook diverse geboortes vermeld van de familie Van Herema, toen die nog in Bolsward woonden, waarna het dus vererfde naar Lucia.

pagina van het Getijdenboekje van de familie Van Herema
(Museum Catharijneconvent)

pagina van het Getijdenboekje van de familie Van Herema
(Museum Catharijneconvent)

Groot Poelwijk
Ludolph Harm Joseph van Herema werd geboren op 1 november 1720 als zoon van Tjaert Wilhelm van Herema en Helena Catharina van Clant.
Op 13 juli 1745 huwde Ludolph van Herema met Otta Ernestina van Hövell, ook afkomstig uit een bekende adellijke familie.

In 1749 woonden zij op kasteel Poelwijk te Oud-Zevenaar.
Op de internetpagina van het Gelders Archief trof ik vandaag een prachtige tekening aan van dit kasteel. Het is getekend in 1763, toen 'baron von Herema' er woonde.

Detail van de getekende kaart van Groot Poelwijk

Detail van de getekende kaart van Groot Poelwijk
Hierop de tekst 'dem Herren Baron Von Herema'

't Huis Poelwyk in het Dorp Oud Seventer, 1742.
tekening door Jan de Beijer

NB: Dit kasteel moet echter niet verward worden met het gelijknamige kasteel bij de stad Gendt, zie daarvoor https://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_Poelwijk.

Huidige boerderij Poelwijk

Op de pagina http://oud-zevenaar.nl/het-dorp/het-dorp-nu/gebouwen/gebouwen-1.html staat e.e.a. beschreven over de huidige boerderij.

Wapensteen

Een lid van de familie Von Weiler liet het huis in 1891 geheel afbreken en bouwde op deze plaats een moderne boerderij. Een wapensteen van het oude huis bleef bewaard en werd in de achtergevel ingemetseld. Deze wapensteen vertoont het alliantiewapen van Van Heerma en Van Hövell. In de top van de voorgevel bevindt zich een wapensteen met de naam Poelwijk.

(https://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/poelwijk-oud-zevenaar.htm)

Stamboom

bronnen:
Gelders Archief
https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=herema

http://www.liemershistorie.nl/index.htm

http://adlib.catharijneconvent.nl/ais54/Details/collect/64640

https://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/poelwijk-oud-zevenaar.htm

---

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

1. Sassinga State te Hennaard
2. Aebinga State te Hijum
3. Kasteel Poelwijk te Oud-Zevenaar

Friese kapiteins (7) : Jan Sageman

In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

---

Friese kapiteins (7) : Jan Sageman

Achtergrond
Vermoedelijk is hij afkomstig is uit de Veluwe, omdat we hem daar voor het eerst tegenkomen. Doordat hij ook als Johan Sageman bekend is, duurde het even voordat duidelijk werd dat het hier om dezelfde persoon gaat. Het was echter vrij gebruikelijk dat personen met de naam Jan, Johan werden genoemd en omgekeerd.
Omstreeks 1580 huwde hij met Maria van Arler en gezamenlijk woonden ze op het Huis Schouwenburg in 't Harde (bij Elburg, Gelderland). Wellicht erfde zij het huis van haar vader Arend (of: Aernt) van Arler, die eerder eigenaar was.

Huis Schouwenburg, 't Harde

Later huwde hij opnieuw met Alida Mouthaens, en op 4 november 1620 komen ze beide met attestatie in Bolsward aan.
Zijn familiestamboom is lastig te reconstrueren, maar vermoedelijk hadden ze vier of vijf kinderen: Catharina Wendelina, Julius, Jacob (of: Jacques), Maria en waarschijnlijk een Anna.

Militaire carrière
In de Martinikerk te Bolsward bevindt zich een prachtig epitaaf (gedenkteken), deels verscholen achter een grote koorbank. Hierop staat het leven van Jan in hoofdlijnen beschreven^. Zo werd hij 72 jaar oud en diende daarvan 52 jaar in het leger. In 1573 begon zijn militaire carrière, waarschijnlijk als vaandeldrager. 10 jaar later, in 1583, kwam hij in dienst van het Friese Nassause Regiment.

Epitaaf Jan Sageman in de Hervormde kerk te Bolsward

Als kapitein was hij al betrokken bij het beleg van Steenwijk in 1592, voor de Friezen een belangrijke mijlpaal in de 80-jarige oorlog.
In 1600 was hij als kapitein van een Fries regiment aanwezig bij de Slag van Nieuwpoort.

Een jaar later (1601) trok hij met zijn compagnie naar Oostende, de stad die door de Spanjaarden lang werd belegerd. In 1603 lag hij waarschijnlijk in garnizoen te Sloten, omdat daar zijn dochter Catalina wordt geboren. In 1604 werd hij bevorderd als sergeant-majoor, waarschijnlijk voor bewezen diensten en meestal was er door overlijden een functie vacant gekomen. De volgende carrièrestap liet niet lang op zich wachten, want op 13 januari 1607 werd hij benoemd als majoor. Echter meestal werd hij ‘gewoon’ kapitein genoemd, dat is iemand met een eigen compagnie.

Na het overlijden van Jan Sageman op 28 april 1625 werd hij in de functie van kapitein opgevolgd door Hessel van Aysma, de broer van de bekende kolonel Schelte.
Zijn zoon Jacob (of: Jacques) Sageman, diende weer als sergeant onder kapitein Hessel van Aysma.

Familiewapen
Het wapen van de familie Sageman is in kleur bewaard gebleven door een fraaie afbeelding in een oud studentenboek te Utrecht. Het wapen bevat een liggende wassenaar (halve maan) vergezeld van drie sterren (boven 2, onder 1). Op het epitaaf te Bolsward stond waarschijnlijk hetzelfde wapen afgebeeld, echter dit werd weggebeiteld tijdens de Franse tijd. Alleen het helmteken is nog duidelijk te zien, namelijk een lans met vaantje.

Familiewapen Sageman

Overige
In Bolsward is er nog steeds een zogenaamde ‘Zaagmanspost’. Dit brugje over een gracht lijkt nog een duidelijke verwijzing naar deze vergeten held uit de 80-jarige oorlog. Misschien kan verder archiefonderzoek nog meer informatie aan het licht brengen.

Familieleden in het leger

• Zijn zoon Julius Saagmans (1604->1672) huwde (2) 1641 met Ath van Osinga. Zij was een zus van kolonel Schelte van Aysma.
• Zijn zoon Jacob Sageman  (ong. 1605-?) was vaandrig, sergeant en later luitenant. Hij huwde in 1629 Anna Catharina van Monchau.

Vaandel
Er zijn drie vaandels bekend van zijn compagnie.

Compagnie nr. 6
* Jan Sageman (*ong. 1553-1625)
* Kapitein van 1593-1625
* Voorganger: -
* Opvolger: Hessel Hotzes van Aysma
* Hoogste militaire functie: sergeant-majoor
* Woonplaats: 't Harde, Bolsward

Meer informatie:
www.andrebuwalda.nl
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm
https://www.landgoedhuisschouwenburg.nl/

https://snv.courant.nu/issue/ELC/1951-01-16/edition/null/page/6?query=Zegt%20de%20Voorz&sort=relevance&page=2

---

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
Tot nu verschenen in deze serie:

1. Jacob van Roussel
2. Adriaen Slijp
3. Bonefacius van Scheltema
4. Ludolf Potter
5. Frans van Roussel
6. Abbe van Bootsma
7. Jan Sageman