Blog van André: Friese kapiteins (43) : Harmen van Wonsdorp

Friese kapiteins (43) : Harmen van Wonsdorp

In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden.
Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.

Achtergrond
Deze Harmen heeft zich waarschijnlijk genoemd naar de plaats waar hij, of zijn voorouders, oorspronkelijk vandaan komen.
Met deze Wonsdorp wordt zeer waarschijnlijk het Duitse Wunstorf nabij Hannover bedoeld.
Op www.allefriezen.nl staan overigens meer vermeldingen van soldaten uit Wunstorf/Wonsdorp.
Zijn familienaam wordt ook wel als Wonstorf geschreven.

De plaats Wunstorf, nabij Hannover
(Google Maps)

Over de verdere achtergrond van deze Harmen is echter verder helaas nog niets bekend.
Hij trouwde echter op 9 december 1603 te Leeuwarden met Lysabeth Pieters.
In deze trouwakte wordt vermeld dat Herman sergeant is onder hopman Idzart van Grovestins.
Hij zit dan in de Bomster Niezijl schans, een strategisch punt bij de grens tussen Groningen en Friesland.

Trouwakte Herman Hermans van Wonsdorp en Lysabet Pieters op 9-12-1603 te Leeuwarden.
(bron: www.familysearch.com)

Harmen zal omstreeks 1580 geboren zijn, maar zijn ouders zijn helaas niet bekend.

Op 26 mei 1619 wordt een Hans Hansen Wonsdorp burger binnen Sneek.
Hiermee zal wellicht onze Harmen Harmens bedoeld zijn.
Er is echter geen 100% zekerheid hieromtrent, maar het is op zijn minst opvallend te noemen dat de voornamen wel erg lijken op Harmen Harmens en dat in combinatie met de toenaam Wonsdorp maakt het wel aannemelijk.
Vervolgens trouwt deze Hans Hans van Wonsdorp op 15 november 1619 te Sneek met Geert Beerns.
Ze zijn in de huwelijkse staat bevestigd door de Sneker predikant Tobias Tegneus.

Trouwakte van Hans Hans van Wonsdorp en Geert Beerns op 15 november 1619 te Sneek.
(www.familysearch.com)

Vervolgens worden in Sneek twee kinderen van Harmen geboren, waarbij echter als moeder nu een Mary wordt genoemd.
Het lijkt niet onmogelijk dat dit twee kinderen uit een relatie met die Mary zijn.
Op 8 januari 1619 wordt Elske gedoopt en op 10 maart 1623 Hendryck.
Deze Elske komt later weer voor met de toenaam Spanjaert!

Harmen zijn vrouw Lijsbeth Pieters leefde echter in 1632 nog te Leeuwarden en wordt dan weduwe van 'Harmen Spaenier van Wonsdorp' genoemd. Bovenstaand huwelijk met die Geert Beerns en de twee kinderen met Mary blijft dus een onzeker verhaal en het zou dus ook nog om een andere Wonsdorp kunnen gaan, bijvoorbeeld zijn gelijknamige zoon. Echter zouden er dan zo'n twintig jaren tussen de kinderen uit het 1e en 2e huwelijk zitten.

Zijn zoon, ook weer een Harmen Spanjaard werd ook weer kapitein, evenals zijn kleinzoon Herman Spanjaert van Wonsdorp.
Deze laatste trouwde in 1667 als sergeant in de Duitse vestingplaats Leerort, waar toen Nederlandse compagnies gelegerd waren.

In 1625 overlijdt onze Harmen van Wonsdorp in de Ommerschans, welke hij nog had

laten oprichten een paar jaar eerder.

Het 'plan' van de Ommerschans

Bijnaam Spanjaard
Harmen van Wonsdorp werd meestal met de toenaam 'Spanjaard' genoemd, omdat hij een 'groot buitloper' was geweest en hij daarbij veel Spanjaarden gevangen had genomen en omgebracht.
Zijn nakomelingen namen deze bijnaam 'Spanjaard' aan als vaste achternaam, waarbij Wonsdorp later dus verdween.
Nog steeds zijn er nakomelingen met deze achternaam, waarmee de herinnering levend wordt gehouden aan deze roemruchte kapitein.

Militaire carrière
Van de vroege carrière van Harmen weten we nog niet zoveel, alleen dat hij 1603 sergeant is in de compagnie van kapitein Idzert van Grovestins.
In maart 1621 zond Harmen van Wonsdorp vanuit Harlingen een tekening van het vaandel van zijn compagnie aan de Friese Stadhouder Ernst Casimir. Hij was toen vaandrig onder kapitein Arent Arents.
In 1622 is hij inmiddels opgeklommen tot luitenant, nu onder kapitein Abbe van Bootsma.
Op 6 december 1622 volgt zijn benoeming tot kapitein, als hij de compagnie van Willem van Inthiema mag overnemen, die toen was overleden.
Op 'sint Jacobi' 1623 kreeg hij patent (opdracht) om van Oldeberkoop naar Overijssel te marcheren, samen met de compagnies van de kapiteins Frans van Donia, Jan Fransen Stellingwerf en Jan Fransen Adema.
Het lijkt erop dat dit verband hield met de aanleg van de Ommerschans, welke dat jaar werd aangelegd, wellicht zelfs onder leiding van kapitein Harmen van Wonsdorp.
E.e.a. staat vermeld in de kroniek van Poppo van Burmania, die toen vaandrig onder Harmen was.
Op 23-5-1625 werd hij door kapitein Menno Houwerda van Meckema opgevolgd, omdat Harmen was overleden.

Op 30 maart 1621 stuurt Harmen van Wonstorp het vaandel van zijn compagnie
onder leiding van kapitein Arent Arents naar de Friese stadhouder Ernst Casimir.

Kroniek Poppo van Burmania
Het is dankzij de kroniek van de militair Poppo van Burmania, dat we nog wat interessante gegevens over Wonsdorp hebben.
In deze kroniek beschrijft Poppo de periode 1622-1674, dus nog zo'n drie jaar uit het leven van Harmen van Wonsdorp.

Pagina 85
1622
….. Op den 8. September 1622 heeft de governeur van Oldensael Pauel Reddich, als hij ut
Oldenseel ende Grol [Groenlo] 500 man ende ut Weesel 332 man gelicht hadde, waerbij noch
enege andere quaem[en], in alles sterck 800 te voet ende 70 te perde, sich daermeede
onderwonden om Frieslandt te brandschatten ende daer in te vallen. Ende is daermede ower
de Ommermoer door de Drente tot op ofte bij het Heerenfeen gekomen, alwaer op de dick
nae Schoten bij de mullen [molen] in een kleine borstweringe twe Frieske compagnijen, te
weten capitain Frans van Donia ende capitain Abbe van Botsma lagen, om haer te keeren.
Ende captein Siuck van Eysinga lagh met sijn compagnije in ’t doorp Heerefeen bij de brugge,
die hij afgebrocken hadden. Den leutenant van capitain Bootsma worde met twe soldaten
door het moeras de vijant om contschap te krigen tot aen Schoter mullen tegemoet
gesonden, alwaer de vijant sich gereet maeckte de twe compagnije[n] op de dick aen te
fallen. Ende also de leutenant Harmen van Wonsdorp, alias Spainjaert genaamt, bij de
Schoter mullen met de twe soldaeten in een drogen sloot onder de bomen verbergen lach,
ende het lichte maen waer, so konde hij al haer doen perfect aensien ende haest hooren wat
sij seiden. Ende so sij geret stonden om aen te marcheren so sijn sij met haer drien tersijde af
door het moeras met polsen [polsstokken] gelopen ende de beide capitainen alles advertert.
So is den vijant terstont gefolght ende heeft een stercke aenval op haer gedaan. Dan werde
so ontfangen dat sij terugge weecken ende daernae wederom aenvielen met een grot gerup,
dat ock veele van de onsse de vlucht nae het veen naeme[n]. Maer werden wederom met
verlies van ontrent vertich afgeslagen, ende marcherden wederom ut Frieslandt, den wech
die sij daer in gekomen waeren. …..

Pagina 86
9 december 1622
….. Also de capitain Wilhelm van Inthema, wiens compagnije meede in leger waer geweest,
ende sijn vendrich Pijter Iskens beijde waeren gesturwen ende haere ampten vacant waeren,
so hebben de Heeren Gedeputeerden op den 9. December 1622 den voorgemelten leutenant
van capitain Abbe van Boesma, genaemt Harmen van Wonsdorp, toegenamt Spainier, tot
capitain gemaeckt in plaetse van Wilhelm van Inthema ende mij tot vendrich in de plaets van
Piter Iskens. …..

Pagina 87
1623
….. Anno 1623 ontrent S. Jacobi hebben wij patente gekregen van Ordebercop nae Owerest
te marcheren, alwaer wij eerst in boerehuisen, daernae met vijer compagnijen in een
trensement [verschansing] geleit worden aen een klein meerken bij het Ommermoer, te
weten Frans van Donia, Jan Fransen Stellingwerf, Jan Fransen Adama, Harmen van
Wonsdorp, alias Spainjaert genaemt, omdat hij een grot buitloper waer geweest ende veel
Spainjarden gevangen ende meede omgebracht hadde. ….. Tertijt wij den Ommerschans
gemaeckt hadden midden in ’t muras, alwaer in onsse compagnije eerst geleit is. Ende ick
hebbe mijn vendel daer voor de erste mael op de wal laete[n] vligen. …..

Pagina 88
1624
….. Anno 1624 in januarijo also het sterck gefroren hadde, komt middernacht een partije van
17 man van Oldenseel dichtbij ons schans in een burenhuis, alwaer een van onse soldaten,
een snider sijnde, was te arrebeiden. Hij haer vernemende, lopt nae de schans ende geeft
capitain Spainjart dat te kennen, die terstont met 35 musqtijers ende vijeroers [vuurroer] self
utgaet om haer te vangen. Maer sij waer[en] daer al vandaen gangen nae een ander dorp,
Suidwolde genaemt, alwaer sij in een burenhuijs op de solder gingen legen om te slaepen.
Dewijlle de dach begonde aen te komen, dewijlle het veel gesnieut hadde, so is de capitain in
haer spor ofte voetstappen naegefolcht ende heeft haer in huis beset ende gefangen in de
schans gebracht. …..

Pagina 90
1625
….. Ontrent dese tijt ( februarij 1625) heeft onse compagnije mede patent [schriftelijk bevel]
gekregen om nae Breda, alwaer het leger van de Staeten in de Langestraet lach, te trecken.
…..
Den … sijn wij van de Langestraet nae Dongen, dichtbij de viants leeger, ons vast met
trenchen [loopgraven] daer maeckende, gemarchert sodat wij haer schilwachten ende sij de
onsse konden sien, alwaer weel schermutsert worde tusken beide leegers met kleine trupen.
…..
Onse compagnije vorde ock op een nacht eens comandert om met veel andere op een
aenslacht te trecken. So sijn wij nae twe nachten marcheren, want daeghs lagen wij in
bosken ende steden stil, so quamen wij een uijr voor dach bij de schans Terheide, alwaer de
Engelske de voortocht hadden, slugen de vijant ut twe reduit [versterkingen] ende quamen
tot aen het conterscherp, maer daer quamen ut Spinola leger heele regimenten haer te
hulpe, sodat wij mosten retireren en afmarschere; blewen veel Engelske leggen. Men seide
wel van 700 dooden. Doe disse aenslach failierde ende de prins geen apperantie sach om de
stat Breda te ontsetten, is onsse leger van Dongen, alsmeede dat van Mansvelt ende hartoch
Christiaen, wederom opgebrocken ende hebben haer wederom tot Waelwijk ende in de
Langestraet neergeleit. …..
Niet lange daernae quam so groten sterfte ende krancheeden onder de soldaten dat onse
leeger wel het dardendeel verminderde. …..
In den herfst is het leeger, doordien het door de grote kranckheeden seer verswackt waer,
ock opgebrocken ende elck weederom nae sijn garnisoen getrocken. Ende is onsse
compagnije met het vendel weederom in den Ommerschans ….. gekomen.

Niet heel lange daernae is mijn capitain Harmen van Wonsdorp in den Ommenschans gestorwen, in wiens plaetse weederom gekomen is voor capitain Minno Houwerda van Meckema, sijnde volmacht van Oostdongeradeel ende tevooren noit in den orloch geweest'.

Familiewapen
Niet bekend.

Familieleden in het leger

zijn zoon Harmen Spanjaard (ong. 1605-1637) was kapitein
zijn kleinzoon Herman Spanjaert van Wonsdorp (ong. 1640-1667) was sergeant.

Vaandel

niet bekend.

Compagnie nr. 18
* Harmen van Wonsdorp (geb. ong. 1580 -U1625)
* Kapitein van 1622-1625

* Voorganger: Willem van Inthiema
* Opvolger: Menno Houwerda van Meckema
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Leeuwarden

Meer informatie:
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ommerschans
https://nl.wikipedia.org/wiki/Niezijl
https://www.rondommen.nl/nieuws/2993/kom-op-4-juli-naar-de-ontdekdag-in-de-ommerschans.html
Informatie van Aad Spanjaard, nakomeling.

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

Friese Nassause Regiment

Kapitein

Friese Nassause Regiment

Luitenant

Rienck van Sytzama

Groninger Nassause RegimentKapitein

Hoogduitse Nassause Regiment

Kapitein

Nicolaas van Boringer

Blog van André

zondag 26 januari 2020

Friese kapiteins (43) : Harmen van Wonsdorp

Geen opmerkingen:

Een reactie posten