Blog van André: Friese kapiteins (35) : Frans Aebinga van Humalda

Friese kapiteins (35) : Frans Aebinga van Humalda

In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.

Achtergrond
De familie Aebinga van Humalda behoort tot de oude Friese adel en had hun stamhuis genaamd Aebinga Stins te Blija.
Door het huwelijk van Sjoerd Aebinga omstreeks 1500, met erfdochter Beyts van Mockema, kwam Humalda State te Ee in zijn handen.
Hij noemde zich vanaf toen Sjoerd Aebinga van Humalda.
Beyts haar moeder was Teet van Humalda en Beyts werd dan ook wel Beyts van Humalda genoemd.
Frans werd in 1579 te Ee geboren, als zoon van Sjuck Aebinga van Humalda (ong. 1535-1585) en Franscke van Groestra.
Vader Sjuck was grietman van Oostdongeradeel van 1582 tot zijn overlijden in 1584.
Omstreeks 1605 huwde hij met Tiemck van Osinga, dochter van grietman Seerp van Osinga en Eelck van Hottinga.
Tiemck haar ouders woonden op Osinga State te Schettens, echter door het op jonge leeftijd overlijden van Seerp, werd zijn broer Sybrand hierna de volgende grietman van Wonseradeel.

Opvallend detail is dat Frans zijn tante, Tjemck van Humalda, met Jancke van Osinga gehuwd was. Deze Jancke was de grootmoeder weer van Tiemck van Osinga.
Trans en Tiemck waren dus familie van elkaar.
De voornaam Tiemck (of: Tjemck) komt dus in beide families voor, maar is verder terug te leiden via de familie (Tjemck) van Eminga en (Tjemck) van Cammingha.

Familierelatie tussen Frans Aebinga van Humalda en Tiemck van Osinga

Na het vroegtijdige overlijden van Tiemck, hertrouwde Frans in 1614 met Ebel van Meckema.
Zij was een dochter van Pybe van Meckema en Jets van Houwerda, die waarschijnlijk in het Groningse Appingadam woonden.

Rouwbord in de kerk te Ee van Ebel van Meckema
Zij is de vrouw van Frans Aebinga van Humalda

Op 3 augustus 1621 komt Frans te overlijden, waarna hij wordt begraven in de kerk te Ee.
Zijn overlijdensdatum weten we ook dankzij het zogenaamde 'dootboeck' van Ernst Harinxma van Donia (ong. 1590-1634)

1621. 3 Augusti Sterff hopman Frans van Humalda tot Ee in Dongerdeel op een Vrijdachsavont nadien dat hij in de schans Bourtange lang kranc hadde geleyt; ende sijn huysvrowe Tiete Ebel van Meckemans, den 12 Aug. tot Ee in Dongerdeel begraven; was een zoene van Syuck Humalda ende [ ] Groestra tot Ee in Dongerdeel.

Rouwborden
In de kerk van Ee hangen nog steeds 9 ruitvormige rouwborden, allemaal uit de 17e eeuw.
Alle genoemde personen zijn familie van elkaar en behoren tot de Humalda en Wytsma familie, beide uit Ee.
Het gaat hier om de volgende personen:

Catharina van Hottinga, gehuwd met Sjuck Aebinga van Humalda
Ofcke van Wytsma, gehuwd met Tiemck Aebinga van Humalda
Bjuck van Bawema, gehuwd met Gerrit van Wytsma. Zij zijn de ouders van bovengenoemde Ofcke van Wytsma
Gerardus van Wytsma, dezelfde als bovengenoemde Gerrit van Wytsma.
Tecla van Wytsma (of: Teth van Wytsma), zus van Ofcke van Wytsma
Lieuwe van Wytsma, broer van Ofcke van Wytsma
Ebel van Meckema, vrouw van kapitein Frans Aebinga van Humalda
Sjuck Aebinga van Humalda, zoon van Frans Aebinga van Humalda
Remcke van Humalda, dochter van Sjuck Aebinga van Humalda.

Militaire carrière
Op 21 februari 1612 werd hij kapitein van een compagnie infanterie, waarbij hij toen kapitein J. ter Voort opvolgde.
Dit zou wellicht kapitein Jan Mathijs van Voort kunnen zijn.
Zo'n vier jaar later, op 16 mei 1616 volgde Joannis Franssen (Stellingwerf) hem op als kapitein van die compagnie.

Frans stopte hierna echter niet, maar wisselde met een andere compagnie, iets wat wel vaker gebeurde.
Op dezelfde datum kreeg hij het namelijk het commando over de compagnie van Hans de Vries.
Van deze compagnie weten we ook dat Hessel van Aysma vaandrig werd op 16 mei 1616.
In 1620 was hij aanwezig bij de lijkstatie van de overleden Friese stadhouder Willem Lodewijk van Nassau-Dietz, ook wel 'Us Heit' genaamd.
Een jaar later, 1621, zat hij in de schans van Bourtange.
Veel militaire activiteiten zal Frans niet hebben meegemaakt, omdat juist in zijn diensttijd het twaalfjarig bestand met Spanje was gesloten (1609-1621).

Na zijn overlijden werd hij opgevolgd door kapitein Sybe van Aylva uit Witmarsum.

Lijkstatie Willem Lodewijk in 1620.

Op deze plaat wordt de kist met het lijk van de overleden stadhouder
gedragen door de officieren uit de Friese en Groningse Regimenten, waaronder Frans.

Grafsteen
Nog steeds ligt de grafsteen van Frans Aebinga van Humalda en zijn tweede vrouw Ebel van Meckema in het kerkje van Ee.
Het is een grote grafsteen die rijkelijk bewerkt is in zo fraaie Renaissance stijl.
Op de vier hoeken zijn de wederzijdse grootouders afgebeeld en in het midden uiteraard het alliantiewapen van het stel.
Opvallend is ddat de zerk op gedeeltes flink beschadigd is, maar dat de wapens in de Franse tijd (1795) niet zijn weggekapt.

De tekst is als volgt:
Anno 1621 de 3 augusti sterf de ed. erentfeste Jr. [Francisc[us] va [Humalda] Nassauische regiments hopman oud 41 jaer
Anno 1662 den ianr .. vrouw Ebel [van Meckema huisvr. des hooged. ge .. ga van] Humalda alt int 74 jaer

Quam mihi dum vixi requiem fortuna negavit
Hac ego nunc saltem post mea fata fruor
Inveni portum, spes et fortuna valeto
Spiritus aethereae gaudia lucis habet

Ook Frans zijn eerste vrouw, Tiemck van Osinga, ligt in de kerk onder een eigen zerk begraven.

Ao 1608 den 20 octobris sturf de eedele eerentrycke juffrouw Tiemck van Osinga de huisfrou van joncker Frans van Humalda en is hier begraven
Anno 1642 den 26 May sturf de eedele juffer Tiemck van Humalda dochter van Jr. Frans van Humalda out 34 jaer en leit hier begraven

Grafzerk van Frans van Humalda en zijn tweede vrouw Ebel van Meckema
In de kerk van Ee. (foto: RCE beeldbank)

Detail grafzerk te Ee.
Hier de wapens Aebinga van Humalda (links) en Meckema (rechts).

Familiewapen
Het oorspronkelijke Aebinga familiewapen is zoals die hieronder is afgebeeld met de twee sterren, klaver en liggende wassenaar, allemaal op een blauw veld.
Het helmtekend bestond uit twee struisveren.
Door het ontstaan van de nieuwe achternaam Aebinga van Humalda, werd ook het wapen aangepast.
Er kwamen vier sterren bij, de klaver verdween, maar de wassenaar bleef bestaan.
Het nieuwe helmteken bestond vanaf toen uit drie struisveren.

Familiewapen Aebinga (tot Blija)
Stamboek van den Frieschen Adel

Familiewapen Aebinga van Humalda
Stamboek van den Frieschen Adel

Baar
Volgens een nog niet geïdentificeerd schoolboekje, zou er vroeger een baar geweest zijn, die voor en achter beschilderd was met het alliantiewapen van Humalda en Meckema.
Het gaat hier dus zeker om Frans Aebinga van Humalda en zijn tweede vrouw Ebel van Meckema.
Tot slot is het dus onzeker wat er met deze lijkbaar is gebeurd.

Familieleden in het leger
Frans was zover bekende de eerste van zijn familie die in het leger diende.
Ook in zijn directe familieleden kom ik geen militairen tegen, maar wel dienden latere familieleden veelvuldig in het leger.

kleinzoon Frans Binnert Aebinga van Humalda (1661-?) was kapitein
kleinzoon Sjuck Aebinga van Humalda (1671-1738) was kapitein, kolonel en gouverneur

Vaandel

onbekend

Frans Aebinga van Humalda
* geb. 1579-U1621
* Kapitein van 1612-1621
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Ee
Compagnie nr. 26
* Voorganger: J. ter Voort
* Opvolger: Joannis Franssen (Stellingwerf)
Compagnie nr. 5
* Voorganger: Hans de Vries
* Opvolger: Sybe van Aylva