vrijdag 31 mei 2019

Friese kapiteins (17) : Ids van Eminga


Friese kapiteins (17) : Ids van Eminga
In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

Achtergrond
De familie Eminga is een eeuwenoud Fries adellijk geslacht, oorspronkelijk afkomstig uit het dorp Stiens bij Leeuwarden.
Door huwelijk van Sjuck van Eminga met Frouck van Wiarda, kwam het belangrijke Wiarda State te Goutum in het bezit van de Eminga's, die er vervolgens eeuwenlang op woonden. Kleinzoon Sjuck van Eminga (?-1541) kwam vermoedelijk op het (nieuwe? familiegoed) Eminga State, eveneens te Goutum te wonen, waarvan de bewonersgeschiedenis helaas grotendeels onzeker is.

Omstreeks 1580 wordt Ids van Eminga geboren als zoon van (water)geus en grietman Sjuck van Eminga en Fouwel van Holdinga.
Op 10 april 1605 huwt hij te Leeuwarden met Womck van Mockema, dochter van Syds van Mockema en Jets Douma van Oenema.
Overigens wordt Ids ook wel Idzard of Edzard genoemd.
Waar Ids gewoont heeft is helaas nog onbekend, maar ongetwijfeld zal hij een voorname state hebben bewoond die passend was bij zijn voorname status.

Zijn vader Sjuck werd watergeus en streed in 1568 mee bij Heiligerlee, de plaats waar de 80-jarige oorlog officieel begon.
Sjuck komen we in 1574 nog tegen bij de inname van Stavoren en een jaar later in Bolsward.
In 1580 werd hij benoemd tot grietman van Dantumadeel, welke functie hij 2 jaar lang uitoefende.
De broer van Sjuck, Hessel van Eminga, werd waarschijnlijk de nieuwe bewoner van Eminga State te Goutum.

 Eminga State te Goutum, ook wel 'drinkuitsma' genoemd.
Getekend door Carel Frederik Bendorp
Tot slot is er nog een leuke anekdote over de bijnaam van Eminga State, Drinkuitsma, te vermelden.
Het dorpswapen van Goutum bestaat uit drie schenkkannen.
Volgens de overlevering, wisten de 15e eeuwse broers Wiarda wel van 'innemen' en noemden zij hun states Burmania, Wiarda, Eminga respectievelijk Putsma, Schenkinsma en Drinkuitsma. Deze namen werden zelfs op kaarten vermeld, zie de afbeelding hierboven bijvoorbeeld.

 dorpswapen Goutum
(bron: https://www.heraldry-wiki.com)

Militaire carrière
Op 13 maart 1601 wordt Ids benoemd als kapitein in het Friese Nassause Regiment.
Hij mocht gelijk vol aan de bak, want hetzelfde jaar komen we hem tegen als kapitein die aan de veldtocht naar Brabant meedeed, onder aanvoerder Caspar van Ewsum, die zes vaandels leidde.
Diezelfde zomer was hij ook aanwezig bij het beleg van Rijnberk.
In 1606 ligt Ids vermoedelijk in garnizoen in de vestingstad Coevorden, wat we weten omdat zijn vrouw Womck er dat jaar kwam te overlijden.
Van 1627-1631 schrijft hij brieven aan de Friese stadhouder Ernst Casimir vanuit de vestingstad Delfzijl.
Aangezien ook Schelte van Aysma als commandeur brieven schreef is Ids zeer waarschijnlijk commandeur geweest van Delfzijl gedurende deze periode.
In 1630 werd er een lijst opgesteld om een veldtocht naar Lingen te organiseren, waarbij vermeld wordt dat Ids met zijn compagnie dan nog in Delfzijl is.

 Plattegrond van Delfzijl uit 1649, uit de atlas gemaakt door Joan Blaeu

In 1631 wordt er door de Friese Staten een tweede Fries Nassaus Regiment opgericht, waarvan Ids van Eminga volgens Staten resolutie van 15 juli 1631 als eerste kolonel wordt benoemd.
Pas op 30 juni 1633 wordt dit door de Raad van State goedgekeurd, maar dan is onze Ids dus al zo'n 2 jaar kolonel.

Dat de Friese Staten hierin zelf de besluiten namen, blijkt wel uit de enige afbeelding van Ids van Eminga die we kennen.
Hij staat afgebeeld op de imposante lijkstatie van de in januari 1633 te Leeuwarden bijgezette Friese stadhouder Ernst Casimir van Nassau.
Overigens lopen er nog twee familieleden mee in dezelfde stoet: achterneef Syds van Eminga (ong. 1600->1638) en neef Frans van Eminga (ong. 1574-1653).
 'De Heere Idzaert van Eminga Collonel'.
Lijkstatie Ernst Casimir 1633.

Ids verbleef vermoedelijk veel in de vestingstad Delfzijl, want op 14 februari 1635 komt hij daar te overlijden. Zijn functie van kolonel van het 2e regiment werd door Jacques van Oenema ingevuld. De bekende 'kroniekschrijver' kapitein Poppe van Burmania volgde hem op als kapitein van zijn compagnie.

Familiewapen
Familiewapen Van Eminga
uit: Stamboek van den Frieschen Adel.

Overige
In 1589 schreef Ids een bijdrage in het Album Amicorum van Hiskia van Harinxma thoe Slooten.
Zijn latijnse tekst was als volgt:
Omnia si perdas , famam seryave memento
Qua semel amîssa , postea nullus eris
Vîctî quandoque resurgunt. 

 Familieleden in het leger
  • vader Sjuck van Eminga was watergeus en kapitein
  • zijn broer Tjaert van Eminga (ong. 1580-1619) was kapitein
Vaandel
Vaandel in gebruik ca. 1598-1603

Compagnie nr. 12
* Ids van Eminga (*ong. 1580-U1635)
* Kapitein van 1601-1635
* Voorganger: -
* Opvolger: Poppo van Burmania
* Hoogste militaire functie: kolonel
* Woonplaats: ?
 

 Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
Tot nu verschenen in deze serie:

op Geen opmerkingen:

vrijdag 24 mei 2019

Friese kapiteins (16) : Willem van Inthiema


Friese kapiteins (16) : Willem van Inthiema
In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

Achtergrond
De Friese adellijke familie Van Inthiema heeft een eeuwenlange verbintenis met de stad Workum gehad.
Zo zeer, dat zelfs het stadswapen afgeleid is van het die van de familie Inthiema (of andersom).
In 1686 stierf de laatste mannelijke Inthiema en in 1724 stierf met Maria Helena van Inthiema het geslacht definitief uit.
Willem van Inthiema werd omstreeks 1580 geboren in de Engelse hoofdstad Londen.
Omstreeks 1600 zal hij gehuwd zijn met Armgardina (of: Armgard) Bentinck, een dochter van kapitein in Spaanse dienst, Johan Bentinck en Anna Margaretha van Voorst.
Armgard kwam dus uit een rijke adellijke familie, die op kasteel Breckelenkamp nabij het Twentse Denekamp woonde.
Het feit dat de protestantse Willem een dochter van een vijandige kapitein huwde is best wel bijzonder te noemen.
Na het overlijden van Armgard is Willem opnieuw getrouwd, nu met Foockel van Waltinga, dochter van grietman Hobbe van Waltinga en Jel van Bootsma.
Hun woonplaats is helaas nog niet bekend, maar zou Workum kunnen zijn geweest.

Huis te Breckelenkamp in het buurtschap Breklenkamp
(tekening door Abraham de Haen, 1733)

Uit zijn eerste huwelijk zijn drie kinderen geboren:
1. Margaretha Anna van Inthiema huwde Seerp van Ipema (of: Epema)
2. Armgart van Inthiema huwde Tjalling van Ipema, een broer van bovengenoemde Seerp.
3. Hendrik Frederik van Inthiema huwde Tjemck van Herema.

Ouders
Zijn ouders waren Frederick van Inthiema (ong. 1540->1610) en Margaretha van Heslinga.
Deze Frederick was advocaat en later burgemeester van Workum, de stad waar hun oude stins stond, later ook wel 'Huis Inthiema' genaamd.
Na het begin van de opstand werden zijn goederen verbeurd verklaard, waardoor hij uitweek naar de Duitse stad Emden.
Hierna werd Frederick watergeus en kapitein en hij nam deel aan de inname van Den Briel in 1572.
In 1573 hielp hij, vanwege zijn beroep van advocaat, nog de bekende en beruchte watergeus Willem II van der Marck Lumey, die in ongenade was gevallen door zijn harde optreden tegen zijn tegenstanders.
Frederick nam deel aan de 'zendingen' naar Duitsland en Engeland voor steun en hulp tijdens de opstand.
Dit zal vermoedelijk omstreeks 1580-1585 zijn geweest. Het moet dus op één van die reizen zijn geweest dat onze hoofdpersoon, zijn zoon Willem, in Londen zal zijn geboren.

Tekening van Inthiema State te Workum uit 1723, getekend door Jacobus Stellingwerf.


Militaire carrière
Wellicht was Willem al officier (vaandrig, luitenant) onder kapitein Bloemendael die hij later zou opvolgen.
Op 21 mei 1603 werd Willem kapitein van een compagnie in het Friese Nassause Regiment. Hij volgde toen Aernt van Bloemendael op.
Deze Aernt was vanaf april 1603 aanwezig bij het Beleg van Oostende, maar stierf al gauw van de schrik, zo is beschreven.
Het was dan ook een zeer bloedige strijd, waarbij aan beide kanten tienduizenden doden vielen.

In juli 1604 kondigt hij per brief aan dat hij met zijn compagnie vertrekt naar het Duitse Emden, welke in Staatse handen is.
In 1605 zat zijn luitenant met zijn compagnie in de Duitse stad Lingen, die belegerd werd.
Van 1609-1622 was er het Twaalfjarig bestand met Spanje, waardoor het relatief rustig was in Nederland.
Over zijn dood in 1622 schreef zijn tijdgenoot officier Poppo van Burmania in zijn kroniek:
'Also de capitain Wilhelm van Inthema , wiens compagnije meede in leger waer geweest ende sijn vendrich Pijter Iskens beijde waren gesturwen ende haere ampten vacant waeren, so hebben de Heeren Gedeputerden op den 9-december 1622 den voormelten leutenant van capitain Abbe van Boesma, genaemt Harmen van Wonsdorp, toegenaemt Spainier, tot capitaein gemaeckt in plaetse van Wilhelm van Inthema en mij tot vendrich in de plaets van Pijter Iskens.

Willem wordt dus opgevolgd door Harmen van Wonsdorp, die toen luitenant in de compagnie van kapitein Abbe van Bootsma was.
Kroniekschrijver Poppo van Burmania werd toen vaandrig onder Van Wonsdorp.

Familiewapen

familiewapen Van Inthiema, Stamboek van den Frieschen Adel.

 familiewapen Inthiema, in de waag te Workum (foto: Twitter/Maikel Galama)

Het lijkt erop dat van dit wapen de onderste twee velden verkeerd zijn geschilderd, omdat het hart en de zwaan niet voorkomen op het wapen in het bekende 'Stamboek'.

Stadswapen van Workum, in de Waag van Workum, 1650

Bijzonder is dat het stadswapen dus gebaseerd is op het Inthiema wapen, of uiteraard andersom. Zowel de halve Friese adelaar als de drie lelies komen immers ook voor op het Inthiema wapen.
Dit zegt wel iets over de oorsprong en de eeuwenlange macht van het geslacht Inthiema te Workum.

Overige
In de Hervormde kerk van Workum hangt een geschilderd bord met latijns opschrift, ter nagedachtenis aan Reynolt van Inthiema (1656-1680), die op 24 jarige leeftijd overleed in het Franse Saumur. Hij was een kleinzoon van de gelijknamige broer van Willem van Inthiema.
Er schijnt nog een schilderij van een broer van Willem, Hero van Inthiema, te zijn die geschilderd is door Pieter Feddes van Harlingen.
Verder zijn er helaas geen afbeeldingen bekend van familieleden.

Familieleden in het leger
  • zijn vader Frederick van Inthiema (ong. 1540->1610) was watergeus/kapitein
  • zijn broer Frederick van Inthiema (ong. 1590-?) was kapitein
  • zijn broer Reynolt van Inthiema (ong. 1590->1639) was kapitein
  • zijn zoon Hendrik Frederik van Inthiema (ong. 1610-1655) was kapitein en commandeur
  • zijn schoonvader Johan Bentinck was kapitein in het Spaanse leger.
Vaandel
niet bekend

Compagnie nr. 18
* Willem van Inthiema (*ong. 1580-U1622)
* Kapitein van 1603-1622
* Voorganger: Aernt Bloemendael
* Opvolger: Harmen van Wonsdorp
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Workum?
 

 Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
Tot nu verschenen in deze serie:

op 3 opmerkingen:

zondag 19 mei 2019

Friese kapiteins (15) - Wopcke van Herema


Friese kapiteins (14) : Wopcke van Herema
In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

Achtergrond
Wopcke van Herema werd omstreeks 1555 geboren, wellicht in Deersum.
Zijn ouders waren Otto van Herema en Mary van Gratinga, waarvan bekend is dat zij woonden te Terzool (of: Deersum), op Haxta State.
Nog steeds is er een buurtschap bij dit dorp genaamd Harstaburen.
Vader Otto van Herema diende, waarschijnlijk vanaf de 80-jarige oorlog, als officier onder kapitein Johan van Bonga.
Vanaf 1578 werd Otto grietman van Rauwerderhem, een functie die hij tot zijn overlijden in 1583 vervulde.

Huwelijk
Op 16 juni 1599 trouwt onze Wopcke te Groningen met Gardina van Haersolte. Zij is een dochter van Johan van Haersolte, drost van Ulft en Gerarda van Holthe. De familie Haersolte is een oude adellijke familie uit Overijssel.

De tekst in het trouwboek van Groningen is als volgt:

Den edelen Erentphesten Wopke Herema Hopman et presendt Enden Edele erentphesten Juffrouw Gardina van Haystsolte absendt daer van Ablunth??? Gerdes cauerdt is die publicatien geaccorderth opden 16 juni - Restitutie
Is den 19 Augustij vanden vertonende attestatie de 2 publicatien gedaen
Trouwakte te Groningen van Wopcke van Herema met Gardina van Haersolte, 1599

Gardina, oftewel Gerardina, is waarschijnlijk opgegroeid op Huize Leemcuil (of: Leemkuil) in het Gelderse Bemmel.
Van dit 'kasteel' is nog een afbeelding bewaard gebleven uit 1731.
Uit hun kortstondig huwelijk, door het vroegtijdige overlijden van Wopcke, zijn geen kinderen bekend.
Huize Leemcuil te Bemmel
getekend door Abraham de Haen, 1731

Militaire carrière
Door zijn vroege overlijden komen we hem helaas niet zo vaak tegen in de archieven.
Alleen in 1601 staat Wopcke vermeld, als hij meedoet aan de veldtocht naar Brabant onder leiding van kapitein Quirijn de Blau, die een groep van zes vaandels leidde.
Op 24 augustus 1602 komt Wopcke reeds te overlijden. Hoe en waaraan is helaas niet bekend, maar de kans is uiteraard aanwezig dat dit door oorlogshandelingen is gebeurd.

Familiewapen
Zijn familiewapen is nog wat onzeker, aangezien er een paar verschillende versies van het Herema wapen bestaan. In het bekende 'Stamboek van den Frieschen Adel' staan twee losse stambomen van de familie Herema, waartussen (nog) geen familierelatie bekend is. Het gaat dan om de Herema's van Tzum en de Herema's van Deersum. Van laatstgenoemde stamt onze Wopcke af.

In het zonet genoemde Stamboek staan ook twee Herema wapens afgebeeld, waarvan ik wel twijfels heb of het Herema (oud) wapen, met de lelie, wel echt van de familie Herema is.
Het Herema 'van Tjum' wapen lijkt het meest oorspronkelijke familiewapen te zijn.
De Herema's komen dan ook van het Friese dorp Tzum vlakbij Franeker, waar het stamslot Herema State stond.

2x familiewapen Herema
(Stamboek van den Frieschen Adel)
alliantiewapen Walta-Herema op schilderij van Foockel van Walta.

In de beschrijving van het schilderij heet het hier 'Oud-Herema' en het gaat om de ouders van Foockel: Doecke van Walta en Jancke van Herema.
Rechts dus het Herema wapen, met hier twee eikels boven en onder de 'keper een eikenblad.
Opvallend dus dat één eikel is vervangen door een eikenblad, de leeuw is verdwenen, maar een (rode) keper is toegevoegd.
(http://collectie.friesmuseum.nl/?diw-id=tresoar_friesmuseum_S1994-001)

Hetzelfde alliantiewapen Walta-Herema
Aanwezig op een een kwartierwapen-schilderij in de collectie van het Fries Museum.

De naam Herema werd (later) ook wel als Heerma geschreven. Op dit wapen zijn de kleuren geel en blauw, wat doet vermoeden dat het identieke wapen hierboven de verkeerde kleuren heeft. Wellicht door een verkeerde restauratie?
(http://collectie.friesmuseum.nl/?diw-id=tresoar_friesmuseum_S00077A)

Afbeelding wapen Herema in wapenboek Hesman, begin 18e eeuw.

Dit is het wapen van Tjaartje Herema, die gehuwd was met Ido Gramaye uit Gelderland.
Hier is het wapen gevierendeeld, waarbij alleen linksonder nog de symbolen van Herema weergeeft.
Linksboven en rechtsonder zijn de drie zwarte schelpen van het oorspronkelijke Juwinga wapen.
Rechtsboven zijn de drie blauwe ruiten, oorspronkelijk van het Walta familiewapen.

Drager van dit wapen was Douwe van Herema (ong. 1570-1591), wiens moeder een Juwinga was.
Zijn grootvader van vaderskant was Tjerk Walta van Juwinga die gehuwd was met Tieth van Herema.

Het is dus onzeker welk familiewapen Wopcke van Herema heeft gevoerd. Alle bovengenoemde wapens zijn van leden uit de 'Tzummer' tak van de Herema's.

 Familieleden in het leger
  • zijn vader Otto was officier en diende onder kapitein Johan van Bonga, voordat hij grietman werd.
  • zijn broer Watze van Herema (ong. 1560-1602?) was kapitein
Vaandel
[under construction]
Compagnie nr. 10
* Wopcke van Herema (*ong. 1555-1602)
* Kapitein van ?-1602
* Voorganger: ?
* Opvolger: Rienck van Burmania
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Deersum
 

 

 Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

op Geen opmerkingen:

zondag 12 mei 2019

De Friese familie Van Herema en hun kasteel Poelwijk

Het was vandaag een grote verrassing om de familie Van Herema tegen te komen als eigenaar van een kasteel in Gelderland.

De familie Van Herema is een oude adellijke Friese familie, waarvan hun genealogie beschreven staat in het bekende 'Stamboek van den Frieschen Adel'. Hun oorsprong ligt in het oude Friese terpdorp Tzum, destijds in Franekeradeel.
Zo was aan het begin van de 80-jarige oorlog Douwe van Herema nog substituut-grietman van Wonseradeel en was in Bolsward de Herema State het stamhuis.

De Groningertak van de Herema's woonden en werkten hierna vele generaties lang in de provincie Groningen,
Een deel van deze tak wordt ook op een bepaald moment wel 'Herema tot Holwinde' genoemd.
Dit was een borg in Groningen die in hun bezit was gekomen.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Holwinde

Borg Holwinda
(wikipedia)

Douwe zijn kleinzoon, Ludolf van Herema (1585-1670), woonde samen met Bele Sickinghe op deze Groninger borg Holwinde.
Hun dochter Lucia van Herema (1624-?) had een zeer oud getijdenboekje in haar bezit, welke nu in het Museum Catharijneconvent wordt bewaard. Hierin staan ook diverse geboortes vermeld van de familie Van Herema, toen die nog in Bolsward woonden, waarna het dus vererfde naar Lucia.
pagina van het Getijdenboekje van de familie Van Herema
(Museum Catharijneconvent)

pagina van het Getijdenboekje van de familie Van Herema
(Museum Catharijneconvent)


Groot Poelwijk
Ludolph Harm Joseph van Herema werd geboren op 1 november 1720 als zoon van Tjaert Wilhelm van Herema en Helena Catharina van Clant.
Op 13 juli 1745 huwde Ludolph van Herema met Otta Ernestina van Hövell, ook afkomstig uit een bekende adellijke familie.

In 1749 woonden zij op kasteel Poelwijk te Oud-Zevenaar.
Op de internetpagina van het Gelders Archief trof ik vandaag een prachtige tekening aan van dit kasteel. Het is getekend in 1763, toen 'baron von Herema' er woonde.





Detail van de getekende kaart van Groot Poelwijk

Detail van de getekende kaart van Groot Poelwijk
Hierop de tekst 'dem Herren Baron Von Herema'

't Huis Poelwyk in het Dorp Oud Seventer, 1742.
tekening door Jan de Beijer


NB: Dit kasteel moet echter niet verward worden met het gelijknamige kasteel bij de stad Gendt, zie daarvoor https://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_Poelwijk.

Huidige boerderij Poelwijk
Op de pagina http://oud-zevenaar.nl/het-dorp/het-dorp-nu/gebouwen/gebouwen-1.html staat e.e.a. beschreven over de huidige boerderij.




Wapensteen
Een lid van de familie Von Weiler liet het huis in 1891 geheel afbreken en bouwde op deze plaats een moderne boerderij. Een wapensteen van het oude huis bleef bewaard en werd in de achtergevel ingemetseld. Deze wapensteen vertoont het alliantiewapen van Van Heerma en Van Hövell. In de top van de voorgevel bevindt zich een wapensteen met de naam Poelwijk.

(https://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/poelwijk-oud-zevenaar.htm)


Stamboom


bronnen:
Gelders Archief
https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=herema

http://www.liemershistorie.nl/index.htm

http://adlib.catharijneconvent.nl/ais54/Details/collect/64640

https://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/poelwijk-oud-zevenaar.htm


States en kastelen in Friesland en daarbuiten

  1. Sassinga State te Hennaard
  2. Aebinga State te Hijum
  3. Kasteel Poelwijk te Oud-Zevenaar
op Geen opmerkingen:

zaterdag 11 mei 2019

Friese kapiteins (14) - Arent van Arentsma


Friese kapiteins (14) : Arent van Arentsma
In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

Achtergrond
Arent van Arentsma werd omstreeks 1565 geboren, waarschijnlijk te Leeuwarden. Zijn ouders waren Gijsbertus Alberts van Arentsma (1526-1596) en Tieth Arents (of: Arentsma). Gijsbertus was burgemeester van Leeuwarden in 1556 en later raadsheer van het Hof van Friesland. Deze Gijsbertus hetrouwde na het overlijden van zijn vrouw nog met een Machteld Boeymer en werd begraven in de Galileërkerk te Leeuwarden.
Op 23 juni 1583 komen we Arent tegen als student aan de Universiteit van Leiden met de naam 'Arnoldus Aernsma'

Omstreeks 1595 zal hij gehuwd zijn met Margaretha Fockens (ong. 1570-<1615), dochter van Hepcke Fockens en Martje Martini.
Hepcke was de grietman van Opsterland en woonde waarschijnlijk op het stamslot Fockens State in Beetsterzwaag.
Uit zijn huwelijk zijn vijf kinderen bekend: Gijsbertus, Machteld, Margaretha, Mary en Auck. 
De relatie met zijn zoon Gijsbertus was nogal moeizaam, waardoor de Raadsheer Johannes Saeckma zich nogal bekommerde over zijn 'oogappel'.

Waarschijnlijk is Arent in 1617 overleden, want op 15 augustus van dat jaar volgt Homme van Hettinga hem op als kapitein van zijn compagnie.
Er is wat onduidelijkheid over zijn sterfdatum, omdat hij waarschijnlijk nog een broer heeft gehad met de naam Albert, die ook kapitein was.
Deze Albert, die waarschijnlijk ook kapitein was, overleed op 4 december 1606 volgens het 'Dootboeck' van Ernst Harinxma van Donia.
De kans is echter aanwezig dat het hier om dezelfde persoon gaat.
Helaas is zijn grafsteen niet bewaard gebleven en hebben we ook geen schilderij of afbeelding van Arent. Ook zijn er in het geheel geen schilderijen of andere voorwerpen van de familie Arentsma bekend.

De familienaam Arentsma wordt ook wel als Aernsma geschreven en de familie wordt gerekend tot de oude Friese adel.
Helaas stierf de familie al vroeg uit in 1631, met het overlijden van zijn zoon Gijsbertus.

Militaire carrière
Op 17 april 1595 is zijn benoeming door de Friese Staten als kapitein, toen hij Mathijs Egberts (alias: Cnoop) opvolgde, die afkomstig uit het Duitse Emden was.
De kans is dan ook groot dat Arent eerst als vaandrig en luitenant diende onder deze Matthijs.
In het jaar 1600 was Arent aanwezig bij de beroemde Slag bij Nieuwpoort.
Het jaar erop, 1601, gaat hij met zijn compagnie op veldtocht naar Brabant, waar hij onder Quirijn de Blau valt die zes compagnieën onder zich heeft.
Dat jaar treffen we we hem aan bij het beleg van Rijnberk.
Hierna horen we even niets van hem, maar vanaf 1609 is er dan ook het Twaalfjarig bestand met Spanje.
Zoals hierboven reeds gemeld overlijdt hij in 1617 en volgt Homme van Hettinga hem op als kapitein.

 Familiewapen
Het familiewapen bestaat slechts uit een vleugel, wellicht van een Arend.
Ook het helmteken is dezelfde vleugel.
Het is hierdoor een zogenaamd 'sprekend' wapen.


Familiewapen Van Arentsma
(Stamboek van den Frieschen Adel)


Familieleden in het leger
  • Waarschijnlijk een broer Albert van Arentsma (?-1606), kapitein.
  • Zoon Gijsbertus van Arentsma (1597-1631) was kapitein
  • Dochter Margaretha van Arentsma (ong. 1602-?) huwde kapitein Sybren van Walta (ong. 1600-<1645)
Vaandel
vaandel compagnie Arent van Arentsma, in gebruik ca. 1602

Compagnie nr. 10
* Arent van Arentsma (*ong. 1565-U1617?)
* Kapitein van 1595-1617
* Voorganger: Mathijs Egberts, alias Cnoop
* Opvolger: Homme van Hettinga
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Leeuwarden?
 

 Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
Tot nu verschenen in deze serie:

  1. Jacob van Roussel
  2. Adriaen Slijp
  3. Bonifacius van Scheltema
  4. Ludolf Potter
  5. Frans van Roussel
  6. Abbe van Bootsma
  7. Jan Sageman
  8. Juw van Eysinga
  9. Frans Harinxma van Donia
  10. Lolle van Ockinga
  11. Taecke van Hettinga
  12. Frans van Cammingha
  13. Wigle van Hania
  14. Arent van Arentsma
op Geen opmerkingen:

zondag 5 mei 2019

Friese kapiteins (13) - Wigle van Hania


Friese kapiteins (13) : Wigle van Hania
In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

Achtergrond
Omstreeks 1570 werd Wigle van Hania geboren, waarschijnlijk op het stamslot Hania State te Weidum.
Daar woonden zijn ouders Dye van Hania en Sjucke van Hettinga. Het beroep van zijn vader is niet bekend, maar wel was hij kerkvoogd in 1567 aldaar.
Er was overigens ook een Hania State in Holwerd, maar er is geen familierelatie tussen deze twee Hania geslachten bekend.
Tot slot kan nog gezegd worden dat, volgens hun genealogie, reeds in 1199 een Wigle Hania de kerk te Weidum liet bouwen, met behulp van conversen van het klooster Ludingakerk.
Vermoedelijk studeerde hij in 1587 aan de universiteit van het Duitse Herborn. Daar is dat jaar namelijk een Viglius Hania uit Weidum ingeschreven, maar dit zou ook zijn neef met dezelfde naam kunnen zijn.
'Onze' Wigle zal omstreeks 1600 gehuwd zijn met Aaltje van Scheltema, afkomstig van Bornwird.
Aaltje overleed al op 30 mei 1608 op jonge leeftijd.
Uit hun huwelijk zijn drie kinderen geboren, waarvan alleen zoon Tiete van Hania huwde.
Pas op 23 oktober 1619 huwde Wigle opnieuw, nu met Gesina Polman. Zij kwam uit een militaire familie, want drie broers van haar zaten ook in het leger.
Uit dit 2e huwelijk is dochter Sjucke van Hania geboren die in 1649 met kapitein en kolonel Feye van Burmania huwde.

 Grafzerk
Op 28 november 1630 overleed Wigle en werd hij eervol in de kerk van Weidum begraven.
Zijn mooie grafsteen is hier nog steeds aanwezig en zijn broer Tiete, eveneens hopman in het Staatse leger, ligt naast hem begraven.
In opdracht van het Fries Genootschap maakte de kunstschilder Albert Martin in de 19e eeuw tekeningen van o.a. deze grafzerken.
Wigle staat ten voeten uit afgebeeld op de zerk in militaire outfit, bijna exact gelijk als de zerk voor zijn broer.
Opvallend is dat het jaartal en datum niet zijn uitgebeiteld op de zerk toen Wigle kwam te overlijden.
De volledige tekst erop is als volgt:

Ao 16.. de .. sterf de eed en manhafte hopman Viglus Hannya
Ao 1608 de 30 may sterf d eed en duchtz iuffrou Aelke va Scheltema

Beide stenen zijn gemaakt door Pieter Claes (Antiek) die, afkomstig van Franeker, in Leeuwarden zijn werkplaats had.
Pieter Claes heeft in Schettens maar liefst vier grafzerken gemaakt, waarvan drie voor de familie Van Osinga.


Grafzerk van Wigle van Hania in de kerk te Weidum
(foto: Hans Zijlstra)



tekening van de grafzerk van kapitein Wigle van Hania
(foto: www.walmar.nl)

Militaire carrière
Het is niet bekend wanneer hij benoemd werd als kapitein, maar er is al een vaandel van hem bekend uit circa 1601.
Het volgende jaar, 1602, is hij present bij het Beleg van Oostende, de Belgische kustplaats die door de Spanjaarden drie jaar lang werd belegerd.
Samen met de Friese kapiteins Frederik van Grovestins, Hans Adam Kijff en de nog niet geïdentificeerde Heckman was hij vanaf april 1602 aldaar aanwezig

uit: Philippe Fleming - Oostende vermaerde, gheweldighe, lanckduyrighe, ende bloedighe belegheringhe, bestorminghe ende stoute aenvallen - 1621

In 1620 komen we Wigle tegen, als hij als kapitein meeloopt in de lijkstatie van de overleden stadhouder Willem Lodewijk van Nassau (Us Heit). 
In 1621 is hij Commandeur van de Bellingwolderschans te Bellingwolde.
In 1623 staat hij nog steeds vermeld als kapitein, omdat hij dat jaar de 'taux', een soort belasting, moest betalen.
Op 5 april 1628 werd hij opgevolgd door Bonefaes van Scheltema, zijn zwager, die daarvoor 10 jaar lang zijn luitenant was geweest.

 Familiewapen
 Het Hania familiewapen volgens het Stamboek van den Frieschen Adel.

Het is een zogenaamd sprekend wapen met de hand, in het Fries 'han'.
Ernaast staan twee lelies afgebeeld en als helmteken heeft het wapen hetzelfde symbool.

 Familieleden in het leger
  • Zijn broer Tiete van Hania (ong. 1560-1605) was kapitein
  • Zijn broer Gale van Hania (ong. 1560-1618?) was kapitein
  • De zus van Aaltje, Ursel van Scheltema, huwde Werp van Tjessens (ong. 1560-<1626) die vaandrig was.
  • De broer van Aaltje, Schelte van Scheltema (ong. 1570->1631) was kapitein
  • De broer van Aaltje, Bonifacius van Scheltema (ong. 1580-1633) was kapitein
  • De broer van Gesina Polman, Anton Polman (1574-1662), was kapitein
  • De broer van Gesina Polman, Johan Polman (1579-1653), was kapitein
  • De broer van Gesina Polman, Rudolf Polman, was overste-luitenant.
Vaandel

Vaandel in gebruik bij zijn compagnie, ca. 1598-1603 en ca. 1621-1628
 
Compagnie nr.
* Wigle van Hania (*ong.1570-U1630)
* Kapitein van ?-1628
* Voorganger: ?
* Opvolger: zijn zwager Bonefaes van Scheltema
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Weidum?

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
Tot nu verschenen in deze serie:


op Geen opmerkingen: