dinsdag 16 juli 2019

Friese kapiteins (24) : Juw van Harinxma


Friese kapiteins (24) : Juw van Harinxma
In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

Achtergrond
De familie Harinxma behoort tot de oude Friese adel, die eeuwenlang het Friese adellijke toneel beheerst heeft.
De achternaam Harinxma komt van de voornaam Haring, die altijd een populaire naam was in deze familie.
Deze tak van de Harinxma's woonde te Heeg en werd daarom ook wel 'Harinxma thoe Heeg' genoemd.
Eeuwenlang woonden zij op de Harinxmastate in Heeg en opvallend is dat bijna alle bewoners/eigenaren officier in het Staatste leger waren.
Juw van Harinxma werd omstreeks 1575 geboren als zoon van kapitein Haring van Harinxma en Wisck Uninga van Hoytema.
Hij werd ook wel met de Latijnse naam Jovius genoemd.
Hij trouwde in 1605 met Bauck van Martena, die reeds weduwe van de Groninger kapitein Evert Entens was.
Deze Evert was in 1602 al 'substituut hopman' van zijn schoonvader Doecke van Martena en wellicht was het de bedoeling dat hij de compagnie van zijn schoonvader zou overnemen. Aangezien Evert al in 1604 kwam te overlijden, hertrouwde Bauck al vlot met 'onze' Juw van Harinxma, die in 1605 de compagnie van zijn schoonvader overnam.
Het huwelijk van Juw en Bauck bleef kinderloos.
De oudste zoon van zijn broer Douwe heette weer Haring en Juw was de 'suikeroom' van deze Haring.
Juw betaalde namelijk flink voor de 'grand tour' die Haring omstreeks 1626 door Europa maakte.
Op 3 juli 1626 overleed Juw en werd hij begraven in de kerk te Heeg. Zijn grafsteen is waarschijnlijk niet bewaard gebleven, want deze staat niet vermeld bij de zogenaamde 'grafschriften' die ook ooit in Heeg zijn gemaakt. Dit is wellicht gedaan toen de kerk omstreeks 1960 zijn huidige houten vloer kreeg en alle zerken eronder verdwenen.

De Hervormde kerk was overigens een heuse 'familiekerk' van de Harinxma's, omdat er vele grafzerken op de vloer lagen. Daarnaast waren er in 1833 nog 11 rouwborden aanwezig, ongetwijfeld van deze familie, die later helaas allemaal zijn verdwenen. Verder verkocht de familie hun eeuwenoude herenbank in 1819 aan de kerkvoogdij van Heeg. In 1960 is de kerk dus flink verbouwd, waarbij de oude banken zijn vervangen door nieuwe (...).

Zijn overlijden is nog vermeld in het zogenaamde 'dootboeck' van Ernst Harinxma van Donia:
'3 Julii [1626] verongeluckte [ ] Harinxma grietman van Wimbritzeradeel onder een hoeywaegen buyten Sneeck'

Harinxma State te Heeg

(tekening door J. Stellingwerf, ong. 1723, met de tekst:
'huis van den vaendrigh hr. Feio Harinxma te Heeg in Wimbritzeradeel')

Militaire carrière
Op 3 oktober 1605 wordt hij benoemd als kapitein in het Friese Nassause Regiment.
Hij volgt dan kapitein Doecke van Martena op die op 11 november 1605 zou overlijden en dus al een poosje ziek zal zijn geweest en overigens toen 78 jaar oud was.
Normaliter bepaalden de Friese Staten wie de opvolger werd, maar aangezien Juw gehuwd was met de dochter van Doecke, zal dat in zijn geval wel geholpen hebben om de eervolle functie van kapitein te bemachtigen.
Op 25 januari 1622 volgde de latere kolonel Jacques van Oenema hem weer op als kapitein.

Bestuurlijke carrière
Zoals vele anderen, ambieerde ook Juw nog een bestuurlijke carrière. In 1621 overleed de toenmalige grietman van Wymbritseradeel, Duco (of: Doecke) van Botnia. Voor Juw was dit de kans om in zijn eigen gemeente grietman te kunnen worden.
Heel lang heeft hij deze functie niet kunnen uitoefenen, want reeds in 1626 verongelukt Juw in Sneek.

Familiewapen
Familiewapen Harinxma thoe Heeg
(Stamboek van den Frieschen Adel).


Commandostaf
In de online-collectie van het Fries Museum is een commandostaf uit Harlingen aanwezig met daarop een paar teksten en wapens.
Hierop staan de namen van zowel Jovius van Harinxma als zijn schoonvader Duco van Martena vermeld, alsmede hun wapens.

De tekst is als volgt: 'Ducke van Martena drost van Harlingen en hopman Ao 1604'  en 'naer lyden compt verblyden, Jovius van Haringsma hopman Ao 1609'
En nog een bijbelse tekst:
'Wyst my heere uwen wech dat ick wandele in uwer waerheit behout min heerten by den eningh dat ick uwen naeme vresse psalm 86:11'


Commandostaf uit Harlingen, met o.a. naam Juw van Harinxma erop

Familieleden in het leger
  • zijn vader Haring van Harinxma (ong. 1510?-1569) was kapitein
  • zijn broer Douwe van Harinxma (ong. 1568-1639) was kapitein
  • zijn schoonvader Doecke van Martena  (1527-1605) was watergeus en kapitein
  • 'neef' Haring van Harinxma (1604-1669) was kapitein
  • 'neef' Lodewijk van Harinxma (1606-1670) was kapitein
  • nicht Aelcke van Harinxma huwde kapitein Rienck van Adelen(1610-1656).
Vaandel
niet bekend.
Compagnie nr.
* Juw van Harinxma (*ong. 1575-U1626)
* Kapitein van 1605-1622
* Voorganger: Doecke van Martena
* Opvolger: Jacques van Oenema
* Hoogste militaire functie: kapitein
* Woonplaats: Heeg
 

 Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.
Tot nu verschenen in deze serie:

op

Geen opmerkingen:

Een reactie posten