Blog van André: februari 2021

Het Bongahuis of Bonga State is in 1723 een indrukwekkende Friese state, met een fraai poortgebouw die de toegang verschafte tot het terrein.

Van deze state is eigenlijk nog maar weinig bekend want op de bekende site 'stinseninfriesland.nl' staat feitelijk niets over deze state vermeld.
Wel is er de straatnaam het Bongapaed vernoemd, behorende bij het dorp Reahus.

Gelukkig blijkt er op de site van het Fries Museum nog een tekening aanwezig te zijn van 't slot Bonga, gemaakt door de tekenaar Jacobus Stellingwerf in 1723.
Het ziet er dus nogal indrukwekkend uit, wat moet betekenen dat er wel mensen van aanzien hebben gewoond.

Omgeving Oosterend op de Schotanusatlas uit 1664.
Bonga State ligt hier zuidelijk van Oosterend.

Omgeving Oosterend op de Schotanusatlas uit 1718
Bonga State ligt zuidelijk van het dorp Oosterend.

Tijd voor een kort onderzoek naar de bewoners van deze state, wat een paar verrassende vondsten opleverde.
Behalve de tekening, blijkt ook de belangrijkste herenbank in de kerk van Oosterend bij deze state te horen, namelijk de 'Bonga herenbank'.
Deze is nog steeds aanwezig en is veruit de belangrijkste herenbank in de kerk.

Bonga State was in 1723 dus eigendom van mevrouw 'Tietje Juliana Roorda van Burmanía'.
De zoektocht naar wie zij was kwam uiteindelijk op Teth Juliana Maria van Burmania' uit, dochter van Idzert van Burmania en Teth Catharina van Eysinga.
Daarbij viel voornamelijk haar dubbele achternaam Roorda van Burmania nogal op.

Tijdens vervolg onderzoek blijkt juist deze naamstoevoeging de rode draad in de vererving van Bonga State.
Ook de moeder van Teth, Teth Catharina, had namelijk een dubbele achternaam: Roorda van Eysinga.

Zo'n 100 jaar eerder, in 1596, had Teth van Roorda al in haar testament bepaald dat Bonga State zou vererven op haar twee nichten 'mits zij een wettige zoon of dochter zullen krijgen die dan Hessel Roorda of Teth Roorda zal heten'.

Daaruit blijkt dat de naam Roorda en de voornamen Teth en Hessel een bepaling waren in haar testament. Mogelijk dat deze bepaling dus telkens door werd gegeven, naar de volgende eigenaars.
In adellijke kringen was overigens eeuwenlang het 'Fidei-commis' een bepaling in het testament, waardoor het familiegoed bijelkaar kon blijven en men het niet mocht vervreemden.
Mede hierdoor zie je ook dat de Friese states eeuwenlang in de familie bleef.

De naam Bonga is nog wel een raadsel, alhoewel het wel één belangrijke adellijke Friese familie is.
Zo zijn er drie takken met deze naam bekend: 1. Holwerd-Waaxens, 2. Kimswerd en 3. Dantumadeel.
Er is echter nog geen familielink gevondenn tussen tussen deze familie Roorda en de Bonga's.

Wel was de Christoffel van Roorda gehuwd met Teth Goslickdr. van Juwinga.
Vermoedelijk is de state via haar familie bij de Roorda's terechtgekomen en was Teth mogelijk dus eigenaar van Bonga State.
Haar voornaam Teth is hierbij weer een belangrijke leidraad voor deze aanname.

Daar komt nog bij dat haar oma van moederskant Tet Hillesdr. van Bonninga was.
Hier is dus behalve de voornaam Tet ook de achternaam van belang.
Mogelijk is Bonninga in de volksmond bekend geworden als Bonga en moeten we deze Bonga state ook als Bonninga State lezen.
Het is uiteraard maar een theorie, want helaas is in de genealogie Bonninga geen link met het dorp Oosterend te herkennen.

Hopelijk komt er meer informatie naar boven naar aanleiding van deze blog.

't slot Bonga te Oosterend in Hennaarderadeel behoort mevrouw Tietje Juliana Roorda van Burmania. 1723
Tekening door J. Stellingwerf van Bonga State, 1723.
(Fries Museum)

Bonga herenbank in de kerk te Oosterend.

(foto: RCE beeldbank)

Jaartal	Namen	Overige
	Tet Hillesdr. van Bonninga + Sytze van Harinxma thoe IJlst	MOGELIJK ivm naam Bonninga/Bonga
	Ydt van Harinxma thoe IJlst + Goslick van Juwinga	MOGELIJK ivm vererving via naam Teth
<1540	Christoffel van Roorda + (2) Teth Goslicksdr. van Juwinga	hij was begin 16e eeuw eigenaar van Bonga State. Mogelijk is hij via zijn vrouw Teth eigenaar geworden.
ong. 1540-1565	Hessel Johans van Roorda + (1) Tieth Janckesdr. van Douma (2) Ydt Hettesdr. van Hemmema	Hij woonde op Bongahuis te Oosterend. Hessel koopt Bongahuis van Christoffel, mogelijk omdat hij een dochter Teth heeft.
ong. 1565-<1606	Teth Hesselsdr. van Roorda + Eelcke Sasckers van Heringa ----- Anna Hesselsdr. van Roorda, weduwe IJsselmuden	Teth testeerde in 1596 op Bongahuis. Bongahuis” is bestemd voor haar aangetrouwde nichten Womck en Foockel van Heringa,mits zij een wettige zoon of dochter zullen krijgen die dan Hessel Roorda of Teth Roorda zal heten.
ong. 1600	Foockel Aedes van Heringa + Pieter van Eysinga ----- Womck Aedes van Heringa + Tjalling van Eysinga	Pieter en Tjalling van Eysinga waren broers. Foockel en Womck van Heringa waren zussen. Bongahuis” is bestemd voor haar aangetrouwde nichten Womck en Foockel van Heringa,mits zij een wettige zoon of dochter zullen krijgen die dan Hessel Roorda of Teth Roorda zal heten.
ong. 1645-1654	Hessel (Pieters) Roorda van Eysinga + Wilsck Gerroltsdr. van Feytsma	Waarschijnlijk was hij eigenaar van Bongahuis. Hij kreeg als enige in het gezin de achternaam Roorda van Eysinga.
ong. 1650-1673	Frans van Eysinga + Aaltje van Eysinga	MOGELIJK eigenaars van Bongahuis. Frans was zoon van Aede Pieters van Eysinga en Catharina van Eysinga.
ong. 1675-1690	Teth Catharina Roorda van Eysinga (1650-1690) + Idzert van Burmania	waarschijnlijk eigenaar van Bongahuis, omdat ze de voornaam Teth en achternaam Roorda van Eysinga had.
ong. 1690-1756	Teth Juliana Maria Roorda van Eysinga (1682-1756)	Eigenaar van Bongahuis te Oosterend. Zie tekening 1723 van J. Stellingwerf.

States en kastelen in Friesland en daarbuiten

Bronnen:
http://www.stinseninfriesland.nl/BongahuisOosterend.htm
http://www.simonwierstra.nl/ROORDA1.htm
http://www.simonwierstra.nl/BONNINGA.htm
http://www.simonwierstra.nl/BONGA.htm
http://www.walmar.nl/inscripties.asp
https://beeldschrift.nl/CMS/api/file/saft/8b3791fe2c4a936ca775cbb0e219da8d/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fide%C3%AF-commis

Blog van André

zondag 7 februari 2021

Bonga State te Oosterend