In deze serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden.
Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie meestal nog niet eerder een minibiografie is verschenen.
Achtergrond
Jacob werd in 1584 in Hadamar als zoon van Wilhelm
Eppelman en Anna Seifenmacher geboren. Zijn ouders waren gewone burgers en
ingezetenen van het graafschap Nassau-Hadamar.
Zijn vader was belastinginner maar oom Johan was in Den Haag als secretaris en
raadgever werkzaam voor niemand minder dan prins Maurits.
Deze oom gebruikte de naam Melander of Milander, een Grieks vertaling van zijn
achternaam.
In deze periode was het gangbaar, vooral onder geleerden, om hun naam in het
Latijn of Grieks te schrijven.
Johan Melander kocht in 1598 de heerlijkheid Poederoijen en werd hiermee heer
van deze heerlijkheid.
In 1622 overleed Johan Melander en de erfenis bleek reden tot een proces tussen
dochter Emilia Philippina en neef Jacob in 1625 waarbij de laatstgenoemde wel
aangeduid werd als heer van Poederoijen.
Jacob had drie broers: Adolf (1577-1602), Johann Georg (1579-?) en Peter (1589-1648). De oudste broer Adolf stierf op 25-jarige leeftijd als student in Herborn. Johann Georg, Jacob en Peter moeten een deel van hun opvoeding bij hun oom Johan in Nederland hebben genoten en droegen ook de naam Melander. Op 29 oktober 1608 werden de broers door de Duitse keizer in Praag onder de naam ‘Holtzapfel de Mélander’ in de adel verheven. De aanleiding voor deze bijzondere en eervolle verheffing is echter niet duidelijk, voor de broers vormde het in ieder geval een flinke stap op de maatschappelijke ladder. Jacob en Peter dienden beiden in het Staatse leger.
Militaire carriere
Jacob treffen we in 1621 als luitenant binnen het Groninger regiment en wordt
hem drie maanden verlof verleend om tijdelijk in Hamburgse dienst te treden.
Een jaar later wordt Albert Bonnema in zijn plaats benoemd tot luitenant.
Het lijkt aannemelijk dat Jacob promotie heeft gemaakt tot kapitein, maar het is
ook mogelijk dat hij langer in Hamburgse dienst heeft gevochten en zijn
luitenantsplaats werd vergeven.
In ieder geval zien we Jacob in 1624 als kapitein in Groningen terug. Hij heeft
dan een conflict met de erfgenamen van de overleden kapitein Gerhard Sloot.
Jacob volgde Gerhard Sloot naar alle waarschijnlijkheid als kapitein op en nam
in die hoedanigheid ook diens compagnie over.
Vaak mondde de financiële afwikkeling uit in een proces tussen de nieuwe
kapitein en de erfgenamen van de oude kapitein.
In 1631 wordt Jacob als kapitein opgevolgd door Tiete van Galema. Dit kan erop
duiden dat Jacob het Staatse leger heeft verlaten.
Wat Jacob na 1631 heeft gedaan is tot op heden niet duidelijk.
In 1629 huwde Jacob met Wigboldina van Ewsum, een nichtje van de kolonel van het
Groninger regiment Caspar van Ewsum.
Zij kregen twee kinderen: Adolf en Wigbold Wilhelm.
Het echtpaar bewoonde de borg De Blauwborg in Obergum.
 |
| Obergum : tekening van Stellingwerf : Blauwborg te Ranum |
 |
| Het terrein van de borg De Bake of Blauwborg. |
Johan Georg Holtzappel
Van broer Johan Georg is weinig bekend. Wel komen we een J. Melander als student
in Franeker tegen en promoveert iemand met dezelfde naam in 1623 aan deze
universiteit. Zeer waarschijnlijk gaat het hier om Johan Georg want oom en
naamgenoot Johan was al in 1622 overleden.
Peter Holtzappel
Broer Peter maakte gedurende zijn leven een bliksemcarrière en stierf in 1647
als Rijksgraaf en opperbevelhebber van het keizerlijke leger. Peter studeerde
aan de Universiteit van Leiden, maar koos vanaf 1614 voor een militaire carrière
in het Staatse leger. In 1616 ging hij mee met een Nederlands expeditieleger
naar Venetië en in 1621 werd hij benoemd tot stadscommandant van Basel. In 1633
werd hij aangesteld tot luitenant-generaal van het Hessische leger dat tijdens
de Dertigjarige Oorlog binnen de protestantse Unie in Duitsland vocht. In 1638
huwde hij met Agnes von Efferen, genaamd Hall. Opvallend detail: het huwelijk
vond plaats in Groningen, de woonplaats van broer Jacob. In 1641 maakte Peter
een opvallende keuze: hij wisselde van partij en trad in dienst van het
keizerlijke leger. In diezelfde periode werd Johan Lodewijk van Nassau-Hadamar
als gezant naar keizer Ferdinand II in Wenen gestuurd om voor de familie Van
Nassau aan het keizerlijke hof de Nassause belangen te behartigen. Tijdens zijn
verblijf in Wenen nam Johan Lodewijk het katholieke geloof aan en vervulde als
bemiddelaar een belangrijke rol tijdens de onderhandelingen voor de Vrede van
Munster. Gezien de nauwe banden met Hadamar is het niet ondenkbaar dat de
overstap van Johan Lodewijk ook Peter heeft doen besluiten om over te gaan naar
het keizerlijke kamp. Het legde hem in ieder geval geen windeieren. Hij mocht
zich voortaan veldmaarschalk noemen en werd na het overlijden van Matthias
Gallas zelfs opperbevelhebber over het gehele keizerlijke leger. Ook leverde het
hem en zijn broer Jacob de titel van Rijksgraaf op. Peter stierf in één van de
laatste gevechten van de Dertigjarige Oorlog in 1647 en werd begraven in de
Johanneskerk in Esten. Peter had een fortuin verworven met zijn functie als
bevelhebber en dat stelde zijn weduwe in staat om de naburige heerlijkheid
Schaumburg te kopen. Inmiddels had de familie veel geld geleend aan de door de
oorlog verarmde adellijke families, zoals de Van Nassau. Deze familie probeerde
door middel van huwelijkspolitiek hun schuld kwijt gescholden te krijgen en de
verkochte landgoederen weer in de familie te krijgen. In 1653 huwde dochter
Elisabeth Charlotte van Holzappel-Schaumburg met prins Adolf van
Nassau-Dillenburg.
 |
| Portret van Peter Melander von Holzappel. Nationalmuseum |
 |
| Peter Melander von Holzappel |
Familiewapen
 |
| familiewapen Melander van Holzappel |
Familieleden in het leger
- Zijn zoon Willem Hendrick van Wartensleben werd kapitein.
- Peter van Holzappel (1589-1648), was luitenant-generaal is Hessische dienst. Hij was een roer van Jacob.
- Johan Wilhelm van van Holzappel was majoor in Staatse dienst en
sneuveld aan de Boyne in 1688 in Ierland.
Hij was een buitenechtelijke zoon van Peter van Holzappel.
Vaandel
onbekend
Compagnie nr. C75
* Jacob Melander van Holzappel (1589-?)
* Kapitein van 1622 - 1631
* Voorganger: Gerhard Sloot?
* Opvolger: Tiete van Galama
Bronnen / meer informatie
http://www.mpaginae.nl/Nauta/kapiteins.htm|
Hessische biografie:
https://www.lagis-hessen.de/pnd/118774816
Groninger Archieven, resoluties
Gelders Archief, 0124 Hof van
Gelre en Zutphen, 5104
HHStA Wiesbaden Abt. 171 Nr. 731, Bll. 37ff. [Untersuchungen des Dr. Wolfgang
Ficinus von Hadamar im Auftrag des Fürsten Johann Ludwig von Nassau zur Herkunft
Melanders, 1641/1642]
ADB,
Bd. 13, 1881, S. 21-25 (Leopold von Eltester)
NDB 9,
1972, Bd. 9, 1972, S. 571
Wurzbach, Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich,
9. Theil, Wien 1863, S. 245
Nassauische Lebensbilder Bd. 4, 1950,
S. 36-53 (Fritz Geisthardt)
Karl Friedrich von Frank, Standeserhebungen und Gnadenakte für das Deutsche
Reich und die Österreichischen Erblande bis 1806 sowie kaiserlich
österreichische bis 1823,
Bd. 2, S. 226 und 227
Martin Brück: Politik im Duodezformat. Die Herrschaft Holzappel-Schaumburg in
der zweiten Hälfte des 17. Jahrhunderts, in: Nassauische Annalen Bd. 121, 2010,
S. 29-72
Steffen Leins, Reichsgraf Peter Melander von Holzappel (1589–1648). Aufstieg
eines Bauernsohns als Kriegsunternehmer, Diplomat und Herrschaftsorganisator.
In: Militär und Gesellschaft in der frühen Neuzeit. 14, 2010, 2, S. 348–357
Simon Schmitz, Die Erbstrategie Peter Melanders von Holzappel und ihr
erfolgreiches Scheitern. In: Jahrbuch für westdeutsche Landesgeschichte. 41,
2015, S. 99–144
Erich Bartholomäus, Die Mutter Peter Melanders, Reichsgrafen von Holzappel, in:
Hessische Familienkunde Bd. VI, 1962, Sp. 179-182
Erich Bartholomäus, Die Eppelmann, Holzappel und Melander in Hadamar, in:
Hessische Familienkunde Bd. VII, 1963, Sp. 65-72.
Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel
mogelijk te reconstrueren.
Friese Nassause Regiment
Kapitein
Rogier Slijp
-
Jacob Melander van Holtzappel
Friese Nassause Regiment
Luitenant
Groninger Nassause Regiment
Kapitein
Hoogduitse Nassause Regiment
Kapitein
Geen opmerkingen:
Een reactie posten