Friese kapiteins (1) : Jacob van Roussel

In deze nieuwe serie worden de Friese kapiteins behandeld, die in de 16e en 17e eeuw in het 'Friesche Nassause Regiment' dienden. Het is een lange rij van vooral adellijke officiers, van wie soms veel bekend is, maar soms ook praktisch niets. 

-----------------------------------------------------------------------------------

Jacob van Roussel, lijkstatie van
stadhouder Ernst Casimir in 1633

Jacob van Roussel werd waarschijnlijk omstreeks 1590 geboren in Friesland, wellicht Leeuwarden waar zijn vader Haye Jacobs van Roussel raadsheer was van het Hof van Friesland. Deze Haye was gehuwd met Jouck Gemmes van Burmania, een dochter van de bekende Gemme van Burmania die naar het schijnt in 1555 niet wilde knielen voor Filips II bij diens inhuldiging. Hij gebruikte daarbij de woorden 'Wij Friezen knielen alleen voor God'.

Het huwelijk tussen Haye en Jouck zou in 1604 hebben plaatsgevonden, maar Jacob zijn geboortedatum moet dus ongeveer 1590 zijn geweest. Daarom is het huwelijksjaar wellicht niet juist of Haye is eerder getrouwd geweest.

Jacob zal de oudste zoon zijn geweest, omdat hij naar zijn grootvader aan vaderskant is vernoemd. Op 1 mei 1605 werd hij aangesteld als vaandrig in de compagnie van kapitein Tiete van Hania (ong. 1560-1605). Na het overlijden van Tiete in 1605 werd zijn luitenant Fox Selsma de nieuwe kapitein en schoof dus een plekje op.
In 1614 is Jacob inmiddels luitenant in Fox zijn compagnie en zijn geduld wordt beloond als hij op 10 april 1617 als kapitein wordt benoemd door de Friese Staten. Waarschijnlijk zal Fox kort daarvoor zijn overlijden of wegens ouderdom zijn gestopt.

Jacob huwde Maria van Welvelde Klencke, dochter van 'ette' Harmen van Welvelde die eigenaar was geworden van de Drentse havezate 'De Klencke'.
Hij was tussen juli 1628 en februari 1629 als kwartiermaker betrokken bij de aanleg van de 'Nieuweschans', toen de Langackerschans genaamd. Echter al snel naam kapitein Schelte van Aysma dit karwei van hem over, die hierdoor de eerste Commandeur van de Nieuweschans zou worden.
Van juni t/m oktober 1631 vinden we hem in de Duitse stad Wesel, die in 1629 werd bevrijd van de Spaanse bezetting.

Zijn hoogtepunt zou echter in 1631 zijn, toen hij op 15 juli van dat jaar door de Friese Staten tot kolonel werd benoemd. Hij was hiermee opgeklommen tot de hoogst haalbare functie voor een officier in die tijd. Tot 1633 was er één Fries regiment die rechtstreeks onder de Friese Stadhouder Ernst Casimir vanNassau viel. Het zogenaamde 'Friese Nassause Regiment  stond echter weer 'ter repartitie' aan de Hollandse stadhouder. Hij volgde in 1631 kolonel Ernst Casimir op, die het jaar erop zou overlijden bij het beleg van Roermond.

Hij trekt in december 1631 in opdracht van de Staten van Friesland, met zijn leger naar Het Bildt om een oproer neer te slaan en bezet dan verschillende dorpen.

Bij de zogenaamde lijkstatie van januari 1633, dit is de begrafenisstoet, liep Jacob van Roussel prominent mee en dat is gelijk de enige afbeelding die we kennen van hem. Opvallend is de benaming 'Overste', dit is de gangbare naam voor een luitenant-kolonel. In de beschrijving van de stoet staat echter:  'Het bloote Swaert, met de punt omhooghe, door Joncker Iacob van Roussel, Collonel'.

Enkele jaren later, in 1637, is hij op verzoek ontslagen uit zijn functie als kolonel. Hij zal ernstig ziek zijn geweest, omdat hij datzelfde jaar is overleden volgens zijn grafzerk in de Grote Kerk te Leeuwarden.  Zijn opvolger werd de reeds eerder genoemde Schelte van Aysma uit Schettens.

Familieleden in het leger

• Zijn ongehuwde broer Frans van Roussel (ong. 1595->1631) werd in 1625 tot kapitein benoemd. In 1629 treed Frans in Deens dienst en voert een troepenmacht in Oost-Friesland aan. Hij speelt veel nuttige informatie door aan zijn broer Jacob.
• Zijn zuster Sjouck van Roussel huwde Adriaen van Mauderick/Maurick, begraven in de gelijknamige Gelderse plaats Maurik.
  Hun zoon Hayo Hendrick van Mouderick werd in 1653 benoemd tot Fries kapitein.
• Zijn zuster Anna van Roussel huwde in 1631 de vaandrig Douwe Tjercks van Herema (ong. 1610->1645), die later Fries kapitein werd.
• Zijn zuster Jouck van Roussel huwde in 1629 Allart van Ewsum, vermoedelijk een zoon van de officier Balthasar van Ewsum en Anna Tamminga.
• Zijn broer Tjaert van Roussel was sinds 1630 Fries kapitein en overleed in 1637 te Breda. Dit zal dus tijdens het beroemde beleg van Breda zijn geweest, waarbij ook kolonel Schelte van Aysma overleed. Tjaert huwde overigens Josina van Welvelde, een tantezegger van Maria.

Compagnie nr. 16
* Jacob van Roussel (*ong. 1590 - U1637)
* Kapitein van 1617-1637
* Voorganger: Fox Selsma
* Opvolger: nog niet bekend* Hoogste functie: kolonel
* Woonplaats: Leeuwarden?

Vaandel
 Dit vaandel is in gebruik geweest tussen 1617-1621, van de compagnie van Jacob van Roussel.
 (tekening: Jeroen Punt)

Vaandel compagnie Jacob van Roussel

-----------------------------------------------------------------------------------

Samen met Jeroen Punt (NMM) proberen we de lijsten van Friese compagnies zoveel mogelijk te reconstrueren.

Deze kapiteins zijn nu beschreven:

1. Jacob van Roussel
2. Adriaen Slijp